Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1983, Blaðsíða 105

103
Heildarvægi
Mynd 5. Forgangsröðun úrbóta án tillits til starfsaðstöðu eða
búsetu.
landi sé um 20% (3), en samkvæmt landskönnun
landlæknisembættis frá árinu 1974, sem að ofan
var vitnað í (2), greindu heimilislæknar geðsjúk-
dóma sem meginástæðu samskipta í 8,2% sam-
skipta hjá sjúklingum 15 ára og eldri. Aðrar hér-
lendar kannanir í einstökum læknishéruðum hafa
gefið niðurstöður 7,3-12,2% (4,5). Hæstu töluna
fékk sérfræðingur tauga- og geðsjúkdóma, er hann
starfaði í héraði í stuttan tíma. Þetta eru lægri tölur
en sambærilegar kannanir erlendar hafa leitt í ljós.
Shepherd (6) skýrir frá enskri rannsókn á tíðni
geðsjúkdóma sjúklinga hjá heimilislæknum.
Reyndust 14% leita læknis fyrst og fremst vegna
geðrænna vandamála og af þeim var aðeins einum
af hverjum tuttugu vísað áfram til geðmeðferðar.
Er það hærra hlutfall en í norskri rannsókn, sem
áður er vitnað í, og mikið hærra en fram kemur í
landskönnun landlæknisembættisins. En þar var
engum vísað til geðlæknis eða sálfræðings, en
2,8% þeirra, sem áttu samskipti við lækni vegna
geðsjúkdóms, voru afgreiddir með beiðni á ótil-
tekin sjúkrahús.
Svo virðist sem menn séu nokkuð sammála um,
að færri sjúklingum sé vísað áfram í geðmeðferð en
ástæða sé til. Orsakir geta verið ýmsar. Goldberg
og Blackwell báru saman sjúkdómsgreiningar
heimilislæknis og geðlæknis á sjúklingum, sem
koma á stofu til þess fyrrnefnda (7). Var þetta
gert m.t.t. geðrænna sjúkdóma. Sjúkdómsgreining
var bæði gerð með spurningalista og viðtali. Kom í
ljós, að heimilislæknirinn „missti af“ þriðjungi
þeirra, sem geðlæknirinn taldi vera með geðrænan
sjúkdóm. Þeir voru samdóma um þá, sem voru
með meiri háttar geðsjúkdóma, en minnst var
fylgni milli þessarra tveggja lækna, þegar sjúkling-
arnir umbreyttu geðrænum kvörtunum í líkam-
legar, oft án þess að gera sér grein fyrir því sjálfir.
Geta ber þess, að umræddur heimilislæknir var
einnig lærður geðlæknir.
Vanmat heimilislæknis er þó alls ekki eina
ástæðan fyrir því, að færri sjúklingum er vísað í
geðmeðferð til sérfræðinga en e.t.v. væri æskilegt.
Dilling kannaði algengi geðrænna sjúkdóma í hér-
aði nokkru í Þýskalandi og fékk svipaðar algengis-
tölur og að ofan er lýst. Virtist honum einnig sem
færri sjúklingum væri vísað til sérfræðinga en
ástæða væri til, en taldi, að hér hefðu áhrif, auk
hæfni heimilislæknis til að greina geðræna sjúk-
dóma, starfsaðstaða heimilislæknis, alvarleiki
sjúkdómsins, aðgengileiki að sérfræðiþjónustu og
síðast en ekki síst, vilji sjúklings til að fara í geð-
meðferð (8).
Lavik fjallar um raunverulegt algengi og með-
höndlað algengi (true prevalence and treated
prevalence) í norskri könnun. Telur hann, að
margir félagslegir þættir hafi áhrif á aðstreymi inn í
geðheilbrigðiskerfið, svo sem þolgæði og stuðn-
ingur fjölskyldu og annarra í umhverfi sjúklings,
stuðningur og meðferð ýmissa utan hins eiginlega
geðheilbrigðiskerfis eins og hjá ýmsum félagasam-
tökum, kirkjufélögum o.fl., þekking og viðhorf til
geðlækninga, skipulag heimilislækninga og svo
skipulag og aðgengileiki að geðheilbrigðiskerfinu
(9). Líklegt má telja, að allir þessir þættir hafi
einnig áhrif á greiningu og meðferð geðrænna
sjúkdóma hér á landi, hvort heldur hjá heimilis-
lækni eða sérfræðingi innan geðheilbrigðiskerfis-
ins. Hins vegar er ekki hægt að útskýra nánar hvers
vegna íslenskir heimilislæknar greina, meðhöndla
og vísa áfram færri geðrænum vandamálum en
starfsbræður þeirra í nágrannalöndunum án þess
að kanna það sérstaklega.
Á mynd 4 og 5 hér að framan má sjá, að heimilis-
læknar leggja höfuðáherslu á uppbyggingu bráða-
þjónustu fyrir geðsjúka. Kemur hér líklega tvennt
til. Ef það er rétt, að verulegur munur sé hér milli
raunverulegs algengis og greinds og meðhöndlaðs
algengis, þá má búast við, að greindur geðsjúk-
dómur sjúklings hjá heimilislækni sé kominn á
nokkuð alvarlegt stig. Þá sjúklinga er oftast erfitt