Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1983, Blaðsíða 82

80
Svipuðu máli gegnir um áhyggjur manna af fjöl-
skyldu sinni meðan þeir eru í vinnu. Nær helm-
ingur sjómannanna hafði áhyggjur af fjölskyldu
sinni meðan þeir voru á sjónum. Þessar áhyggjur
sýndu þó engin bein tengsl við streituþætti og eru
væntanlega eðlilegur þáttur í langri fjarvist að
heiman. Aftur á móti sýndu þeir fáu landmenn,
sem létu í ljósi sams konar áhyggjur meðan þeir
unnu dagsverk sitt, merki um taugaveiklun, og má
ætla að áhyggjur þeirra séu nokkuð annars eðlis og
endurspegli sérstök vandamál í einkalífi þessara
manna. Þetta leiðir hugann að því, að lítill munur
er á andlegri líðan sjómanna og landmanna
almennt, eins og getið var um að framan, og hljóta
því vandamál og streituvaldar landmannanna að
stafa af öðru en starfi þeirra og þá e.t.v. af því
fjölskyldu- og félagslífi, sem sjómennirnir fara á
mis við. Nábýlið við fjölskylduna leiðir af sér
annars konar vandamál, en engu minni, sem ekki
koma fram í þessari athugun, þar sem athyglin
beinist að vinnuaðstæðunum.
Þótt hér hafi verið sýnt fram á nokkur tengsl milli
vinnuaðstæðna og nokkurra þátta, sem benda til
streitu, er ekki hægt að sýna fram á orsakasam-
hengi þar í milli. Svo virðist sem vissar aðstæður,
eins og fjarvistir frá fjölskyldu, geti verið streitu-
valdandi, en einnig er mögulegt, að þeir, sem hafa
geðræn vandamál eða veikleika fyrir, séu síður
færir um að laga sig að aðstæðum sjómennskunnar
og líði því meira undir þeim en aðrir.
Auk þeirra þátta, sem tengjast lífi og starfi og
geta valdið streitu, er nauðsynlegt að minna á, að
starf togarasjómannsins krefst mikils líkamlegs
erfiðis. Nægir að nefna, að það eitt að stíga ölduna
er líkamlegt erfiði. Togarasjómenn eru í raun jafn-
framt sjómennskunni í erfiðri verksmiðjuvinnu (4,
14). Það er því ekki að undra, að mannaskipti séu
ör á sumum togurum og að starfsaldur togarasjó-
manna sé lágur.
Til úrbóta mætti annað hvort gera ráðstafanir til
að breyta vinnuaðstæðunum, sem virðast valda
sjómönnunum mestri streitu eða vanlíðan, t.d. að
gefa tækifæri til lengri fría í landi, tækifæri fyrir
menntun eða fræðslu, tómstundastörf og skemmt-
anir, að sjálfsögðu án þess að skerða tekjur. Að
öðrum kosti mætti skipuleggja útgerðina á þann
veg, að sjómenn gætu til skiptis átt kost á störfum á
sjó og í landi. Einnig mætti hugsa sér, að aðeins
væru teknir í vinnu á togurum menn í góðu andlegu
jafnvægi, sem byggju við gott heimilislíf og ættu
gott með að laga sig að þeim vinnuaðstæðum, sem
sjómennskan býður upp á, þannig að það komi
hvorki niður á heilsu þeirra eða starfsafköstum.
Vissum þáttum í sjómannsstarfi er þó sennilega
erfitt að breyta, þar á meðal sumum, sem valda
miklu andlegu og líkamlegu álagi. Atriði, sem voru
sjómönnunum í þessari rannsókn ofarlega í huga
(sbr. töflu V), svo sem þörf fyrir skarpa eftirtekt,
skjót viðbrögð og mikinn vinnuhraða, og líkamlegt
erfiði í kulda og vosbúð, eru af þessu tagi. Þessir
þættir valda því, að starfsaldur sjómanna er stuttur
og huga þarf vel að endurmenntun þeirra og líf-
eyrismálum. Með því móti er unnt fyrir þá að
skipta um starf, þegar þeir fara að lýjast, og taka
við starfi í landi, þótt kannski gefi það minni tekjur.
Slíkar ráðstafanir, sem stuðluðu að afkomuöryggi,
gætu dregið úr streitunni, sem er samfara sjó-
mannsstarfinu, og mundu gera þessa grundvallar-
atvinnugrein eftirsóknarverðari.
SUMMARY
A comparison of personality of trawlerfishermen and
factory workers and of stress factors in their work.
Trawler-fishing in the North Atlantic Ocean is among
the hardest occupations one can find anywhere. It puts a
heavy physical and mental strain on the fishermen, limits
their family and social life considerably, and results in an
early retirement from this occupation.
The physical and mental health and social and working
conditions of Icelandic trawler-fishermen was compared
with that of factory workers. The crew of five trawlers
were matched with workers from four factories, controll-
ing for age, training and responsibility on the job.
In this part of the project we compared personality
factors (Cattell's Sixteen Personality Factors) and self-
reported physical and mental symptoms (Cornell Medi-
cal Index Health Questionnaire), as criteria of stress,
with a variety of working conditions that the fishermen
considered difficult.
The fishermen indicated a greater number of difficult
working conditions than the factory workers, both with
regard to physical strain, and to a far greater extent with
regard to factors resulting from their long absence from
home.
Conditions that are particularly strenuous for the
fishermen are hard physical work, often in bad weather,
demand for alertness and quick reactions to ever shifting
tasks, and high accident risk. Their long absence from
home deprives them of continuous family relations and
leisure activities. Between the trips they are unable to
relax with their wives and children, as there are too many
things to cope with in the few hours off duty.
HEIMILDIR
1. Manntal á íslandi 1. desember 1960. Hagstofa Islands.
Reykjavík 1969.
2. Schilling, R.S.F. Trawler Fishing: An extreme
occupation. Proc. R. Soc. Med. 1966; 59; 405-10.
3. Skýrsla rannsóknarnefndar sjóslysa fyrir árin 1972