Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1983, Blaðsíða 113

111
Ennfremur kom í ljós, aö meðaleinkunn við loka-
próf úr barnaskóla var lægri meðal misnotenda en
meðal hófdrykkjumanna og bindindismanna.
Þá kom einnig í ljós, að tiltölulega færri misnot-
endur voru langskólagengnir, þ.e. höfðu meira en
12 ára skólagöngu að baki. Þar sem mestur hluti
misnotenda eru stórneytendur, komu í ljós svipað-
ar niðurstöður hvað snerti aldur við fyrsta drykk og
námsárangur, þegar samanburður var gerður með
tilliti til neyslumagns. Bindindismenn og
hófdrykkjumenn höfðu hæstu meðaleinkunnir, en
stórneytendur höfðu aftur á móti þær lægstu. Þó að
þessi fylgni hafi komið í ljós, er ekki hægt að ræða
um beint orsakasamhengi. Nauðsynlegt er að leita
annarra þátta, sem tengdir eru lengri skólagöngu
og betri námsárangri, sem einnig gætu seinkað því
að fyrsti sopinn væri tekinn og haft áhrif á drykkju-
venjur unglinga. Ungt fólk, sem fer í langskóla-
nám, er lengur upp á foreldra sína komið og þarf á
aðstoð þeirra og örvun að halda ekki síður en
skólans. Þeir, sem hætta í skóla ungir, missa stuðn-
ing skólans, verða fjárhagslega sjálfstæðari og
þurfa þannig ekki samþykki foreldra sinna að sama
skapi. Að öllum líkindum verður þá hættan á mik-
illi áfengisneyslu meiri, sem getur svo síðar leitt til
misnotkunar og annarra vandamála, sem tengjast
áfengisneyslu. En einnig er mögulegt, að nem-
endur, sem ná betri námsárangri, skilji áfengis-
fræðsluna betur og dragi þar af leiðandi réttar
ályktanir af henni. Þess vegna fresta þeir neyslu á
áfengi þar til þeir eru þroskaðri og eru þá betur
færir um að stjóma drykkju sinni og taka sjálf-
stæðar ákvarðanir.
Hins vegar er einnig hugsanlegt að sömu aðlög-
unarerfiðleikar eða tilfinningatruflanir séu orsök
lélegs námsárangurs og tilrauna með áfengi á
æskuárum. Þess vegna var í þriðju rannsókninni
(16), sem gerð var til að kanna uppruna og aðstæð-
ur ungra manna, sem misnotuðu áfengi svo, að
lögreglan þurfti að hafa afskipti af þeim tvisvar eða
oftar í einum mánuði, valinn samanburðarhópur
þannig, að aldur og námsárangur var eins og hjá
misnotendum. í ljós kom, að hinir síðarnefndu
höfðu tekið fyrsta sopann næstum 2 árum fyrr en
samanburðarhópurinn. Misnotendumir höfðu
sýnt meiri andfélagslega hegðun í barnæsku, svo
sem skróp í skóla. Einnig höfðu þeir oftar verið
innlagðir á spítala í barnæsku en samanburðarhóp-
urinn. Feður þeirra voru oftar ofdrykkjumenn og
þeir komu oftar frá rofnum fjölskyldum. Síðar
höfðu þeir fengið minni menntun, skiptu oftar um
störf og færri gengu í hjónaband.
Niðurstöður tveggja síðastnefndu rannsókn-
TAFLA II
Samanburður á barnaprófseinkunn karla, sem ekki nota áfengi,
og þeirra, sem misnota áfengi.
Einkunnir Bindindismenn (Fj. = 92) Hlulfall Misnotendur (Fj.= 134) Hlutfall Aðrir áfengis- notendur (Fj. = 887) Hlutfall
0-5,9 13 30 15
6,0-6,9 11 22 19
7,0-7,9 25 21 30
8,0-8,9 42 22 30
9,0- 9 4 6
Alls 100 99 100
Meöaleink. 75 68 74
X2 = 34,06 DF = 8 P<0,001
anna hafa bent á sérkenni, sem tengd eru miklum
líkum á að verða áfengisvanda að bráð. Einstakl-
ingar og hópar, sem hafa þessi sérkenni, eru þeir,
sem sérstaklega þurfa á geðvernd og annarri
heilsuvernd að halda. Tengslin milli lágs aldurs við
byrjun áfengisneyslu og síðari áfengisvanda sama
einstaklings benda á nauðsyn verndaraðgerða eins
og félagslegs aðhalds til að koma í veg fyrir til-
raunir barna og unglinga með neyslu áfengis og
annarra fíkniefna. Fylgnin milli lágra einkunna í
skóla og síðari áfengisvanda kallar á verndarað-
gerðir á sviði menntunar með því að huga að sér-
þörfum hinna lakar settu nemenda. Er hér um að
ræða bæði þarfir í sambandi við almenna menntun
og sérstaklega fræðslu um áfengi og hjálp við að
þroska einstaklinginn til sjálfstæðrar skoðana-
myndunar og ákvarðanatöku. Lægri tíðni misnot-
enda meðal hinna langskólagengnu bendir greini-
lega á hve þýðingarmikill stuðningur skólans og/
eða fjölskyldunnar er fyrir unglinga til að fyrir-
byggja misnotkun áfengis.
Geðverndaraðgerðir af þessu tagi eru að allra
dómi gagnlegar og ætla má að þær dragi úr mis-
notkun áfengis síðar á ævinni. En til þess að ná
verulegum árangri þarf að skilgreina markmið
þeirra nánar. Það væri t.d. hægt að gera með því að
taka tillit til niðurstaðna síðastnefndu rannsóknar-
innar (16). Þá þyrfti að veita börnum, sem oft eru
fjarverandi úr skóla og heimilisaðstæðum þeirra
sérstaka athygli í því skyni að styrkja uppeldi þeirra
og aðstæður. Sérstakan gaum þyrfti að gefa
börnum ofdrykkjumanna. Slíkar varnaraðgerðir
eru vandmeðfarnar, þar eð þær geta raskað högum
fólks svo, að sumum þætti jaðra við skerðingu á
persónufrelsi. Eini möguleikinn getur því verið
annars-stigs varnaraðgerð með því að veita strax