Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1983, Blaðsíða 116

114
Ekki voru neinar sérstakar sjúkradeildir fyrir
áfengissjúklinga 1953. Þó var heimilið að Úlfarsá
aðallega ætlað þeim frá 1952. Slíkar deildir voru
opnaðar á næstu 10 árum bæði á vegum ríkisspítal-
anna og einkaaðila. Á síðustu árum hafa einka-
aðilar stóraukið sjúkrarúmaframboð fyrir áfengis-
sjúklinga. Samtímis hafa geðdeildir ríkisspítalanna
lagt aukna áherslu á göngudeildarmeðferð fyrir
áfengissjúklinga eins og aðra sjúklinga.
Ef einkastofnanir fyrir áfengissjúka eru undan-
skildar er algengi geðsjúkra á geðdeildum og í
annarri vist undir geðlækniseftirliti svipað 1953 og
1981 eða um 3,2 sjúklingar á hverja 1000 íbúa.
Samt hafa orðið mjög veigamiklar breytingar á
þjónustunni. Algengi sjúklinga annarra en áfengis-
sjúklinga á geðdeildum hefur minnkað úr 1,9 í 0,7
sjúklinga af hverju 1000 landsmanna. Algengið
hefur hins vegar aukist tilsvarandi utan hinna hefð-
bundnu sjúkrahúsdeilda.
Fjöldi sjúklinga á Kleppsspítalanum hélst
nokkuð jafn þar til árið 1961 (tafla II). Síðan hefur
fjöldi sjúklinga, sem dvelja á spítalanum á hverjum
tíma, minnkað smám saman niður í núverandi
fjölda, eða 101, að meðtalinni afeitrunardeild,
með 14 rúmum. Auk þess hefur hluti geðdeildar
Landspítalans verið tekinn í notkun með rými
fyrir 30 sólarhringssjúklinga og sérstök deild á
Vífilsstaðaspítala fyrir áfengissjúklinga með 23
rúmum.
Hvernig hefur þessi fækkun sjúklinga á sjúkra-
húsum átt sér stað? Hluti úrlausnarinnar er sýndur
á töflu II. Kleppsspítalinn hefur til umráða 42 rúm
á þremur hjúkrunardeildum fyrir langdvalarsjúkl-
inga á ýmsum stöðum í Reykjavík og 45 pláss á
fjórum áfangastöðum. En fjölda annarra breytinga
og valkosta hefur verið komið á s.l. 20 ár. Við
byrjuðum eftirmeðferð göngudeildarsjúklinga árið
TAFLA II
Sjúklingum á geðdeildum ríki.vspítalannu skipt eftir
sjúkdómsgreiningu 1961 og 1981.
31. des. 1961 31.mars 1981
Kleppsspítali Kleppsspítali Áfangastaöir
Landspítali og hjúkrunar-
Vífilsstaöasp. heimili
Hlutfall Hlutfall Hlutfall
Geðklofi 74 40 62
Aörir starfr. meiri-
háttar geösjúkd. II 27 18
Drykkjusýki 2 23
Vefrænir geösjúkd. 7 5 11
Aðrir geökvillar 5 5 8
Alls 99 100 99
Fjöldi dvalarsjúkl. 297 154 87
Fjöldi dagsjúklinga 28 1
1963, sjúklingunum algjörlega að kostnaðarlausu.
Á sama tíma voru nokkrir innlagðir sjúklingar út-
skrifaðir, en fengu að vera áfram sem dag-
sjúklingar.
Árið 1966 voru nokkrir sjúklingar fluttir að
hjúkrunar- og dvalarheimilinu að Ási í Hvera-
gerði. Samkomulag varð um það, að í byrjun væri
þetta tilraun, að nokkru vegna sérstaks greiðslu-
forms til þessa heimilis, sem ersjálfseignarstofnun,
en hún hafði keypt mörg lítil einbýlishús með her-
bergjum fyrir 4-8 manns í hverju auk sérstaks húss
fyrir mötuneyti. Aldraða fólkið og sjúklingarnir
urðu þess vegna að vera nógu líkamlega færir til að
geta gengið í öllum veðrum frá herbergjum sínum
og út í mötuneytið. Einnig var fjöldi hjúkrunar-
fólks í lágmarki og þar af leiðandi erfitt fyrir marga
sjúklinga að nota þessi heimili. Þetta olli sjúklingum
okkar auðvitað erfiðleikum í byrjun. En smám
saman lærðum við að velja þá sjúklinga, sem gátu
notað þetta tækifæri, og við skipulögðum okkar
eigin hjúkrunar- og læknisvitjun til sjúklinganna,
sem dvöldu á þessu heimili. Á þeim árum, sem
liðin eru síðan, hafa um 150 sjúklingar, sem ekki
hafa getað útskrifast til síns heima, dvalið að Ási.
Nú sem stendur búa þar 43 langdvalarsjúklingar,
jafn sjálfstætt og hinir öldruðu, sem dvelja á heimil-
inu. Af sjúklingahópnum, sem hefur verið að Ási,
hafa 87 öðru hverju verið teknir aftur inn á
Kleppsspítala, en 20 hafa útskrifast beint. Sumir
sjúklinganna, sem dvelja þarna, vinna öðru hverju í
gróðurhúsunum sem heimilið á eða í verksmiðjum
í þorpinu. Kostnaður fyrir hvern sjúkling á dag er
minni en 1/3 af meðalkostnaði á deildum Klepps-
spítalans og útibúa hans.
Fyrsti áfangastaðurinn, sem er þó öllu fremur
verndað heimili, var opnaður árið 1960 á litlu býli í
nágrenni Reykjavíkur. Á þessu heimili dvelja 7
sjúklingar og 2 starfsmenn eru þar. Sjúklingarnir
sjá um kindur og hænsni, og taka einnig heima-
vinnu frá fiskfyrirtækjum.
Árið 1967 var fyrsti raunverulegi áfangastaður-
inn opnaður í borginni, af fyrrverandi hjúkrunar-
forstjóra Kleppsspítala. Eftir að hún var komin á
eftirlaun og hafði hvílt sig í tvö ár, langaði hana til
að halda áfram hinu fórnfúsa starfi sínu og opnaði
þennan áfangstað og rak hann sem einkaheimili
þar til árið 1974, er hún gaf spítalanum húsið
ásamt búnaði. Það er enn rekið með sama fyrir-
komulagi og starfsliðið er aðeins tveir sjúkraliðar.
Sjúklingar, sem dvelja þar, borga fyrir fæði og hús-
næði af launum sínum, ef þeir hafa vinnu.
Endurhæfing og iðjuþjálfun hefur alltaf verið
snar þáttur í meðferð við Kleppsspítala. En það var