Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1983, Síða 65

63
Sigurjón Björnsson
FORSPÁRGILDI GEÐHEILSUMATS HJÁ
BÖRNUM OG UNGMENNUM UM GEÐHEILSU
Á FULLORÐINSALDRI
INNGANGUR
Á árunum 1965-1966 var geðheilsa 1100 barna
og unglinga í Reykjavík á aldrinum 5-15 ára metin.
Eftirathugun er nú í gangi á þessu úrtaki eftir að
einstaklingar hafa náð 24 ára aldri. Verður hér
skýrt frá nokkrum niðurstöðum á samanburði
frumathugunar og eftirathugunar varðandi geð-
heilsu og nokkrar fylgibreytur.
Athugun á forspárgildi geðheilsumats hjá
börnum fyrir geðheilsu á fullorðinsaldri hefur ekki
verið gerð áður hér á landi. Hins vegar er allmargar
erlendar rannsóknir að finna, sem um það fjalla.
Verður síðar að fáeinum þeirra vikið þar sem til-
efni gefst til samanburðar.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Frumathugun hefur áður verið lýst á prenti (2,3)
og verður því látið nægja að skýra hér frá því, sem
einkum varðar viðfangsefni þessarar greinar.
Hið upphaflega úrtak var 550 drengir og 550
telpur á aldrinum 5-15 ára, 50 einstaklingar af
hvoru kyni í árgangi. Var úrtakið þannig dregið að
það teldist gefa rétta mynd af börnum í Reykjavík
á þessum aldri. Bömin vom fædd á árabilinu 1950-
1960.
Öll börnin voru greindarprófuð, lagt var fyrir
þau Rorschachpróf og lagt mat á atferli þeirra. Þá
var haft ítarlegt viðtal við foreldra barnanna
(einkum mæður) og fengust úr því viðtali miklar
upplýsingar um þroskaferil bamsins, félagslegar
og uppeldislegar aðstæður þess og geðrænt ástand.
Við mat á geðheilsu voru notaðir fimm óháðir
matskvarðar. Sá matskvarði sem virst hefur gefa
eðlilegastar niðurstöður var unninn upp úr viðtali
við mæðurnar og var hann þannig gerður:
Viðmælandinn hafði til hliðsjónar lista með
u.þ.b. 50 tegundum einkenna um geðræna van-
heilsu. Náði þessi skrá yfir allan þorra atferlis-
truflana, einkenna um taugaveiklun, geðveiki og
„psykosómatíska“ sjúkdóma. Var móðirin beðin
að segja til um öll þau einkenni sálrænna truflana,
sem barnið hafði eða hafði verið haldið. Framan-
1) Háskóli íslands, Félagsvísindadeild.
greind skrá var e.k. minnisblað. Skráð var hvenær
einkennið gerði fyrst vart við sig og hvenær það
hvarf, ef það var horfið, þegar viðtalið fór fram.
Viðmælandi lagði mat á sjúkleikastig hvers ein-
kennis með því að viðhafa þrískipta flokkun
(alvarleg-miðlungs-væg). Þegar allar skýrslur um
viðtölin lágu fyrir, var skipt í þrjá hópa mismun-
andi geðheilsu og var þá tekið tillit til sex atriða: a)
fjölda einkenna hjá sama bami, b) tegund ein-
kenna, c) sjúkleikastigs einkenna, d) varanleika
einkenna, þ.e. hversu lengi þau höfðu varað og
hvort þau voru horfin, e) hvemig einkenni röðuð-
ust saman hjá sama barni (constellations of
symptoms), f) aldur barnsins.
Hinir þrír flokkar geðheilsumats, þ.e. hin endan-
legu stig breytunnar, urðu svo þessi:
1) Góð geðheilsa. Barnið er talið vera í góðu
sálrænu jafnvægi. 2) Miðlungi góð geðheilsa.
Nokkur merki um minni háttar vandkvæði, en ekki
meiri en svo, að þau eiga ekki að þurfa að há
barninu. 3) Slæm geðheilsa. Barnið þarfnast sér-
fræðilegrar aðstoðar.
Eftir að frumathugun lauk hefur einkunnum
allra barnanna frá tveimur skólastigum (barna- og
unglingaprófi) verið safnað. Þá hefur og sakaskrá
hópsins alls verið könnuð eftir að einstaklingar
náðu 19 ára aldri. Liggja fyrir niðurstöður um
Iögbrotatíðni.
Eftirathugun hófst árið 1977. Var þá byrjað á
viðtölum við þá sem náð höfðu 24 ára aldri og lögð
fyrir þá tvö persónuleikapróf. Hefur nú verið rætt
við 292 einstaklinga, 136 karla og 156 konur úr sex
elstu árgöngunum. Gert er ráð fyrir að eftir-
athugun ljúki eftir 3-4 ár. Enda þótt hlutfallstala
þeirra sem nú hefur verið rætt við sé ekki hærri en
46,6%, og því ekki um rétt úrtak að ræða, má gera
sér vonir um að heimtur verði að lokum góðar, ef
dæma má af því að viðtöl hafa þegar verið höfð við
76% af elsta árganginum.
í eftirathugunarviðtali hefur margháttaðra upp-
Iýsinga verið aflað, s.s. um starf, menntun, hjú-
skaparstöðu o.fl. Megináhersla hefur þó verið lögð
á að meta geðheilsu eftir upplýsingum um aðlögun,
starfsferil, lýsingu viðkomandi á líðan sinni, svo og