Sagnir - 01.06.1993, Qupperneq 20

Sagnir - 01.06.1993, Qupperneq 20
Vinnukona ífaðmi jjölskyldunnar. Vissulega eru til ljótar sögur af þess- um samskiptum og þær þarf ekki að fela en mannskepnan er nú einu sinni þannig gerð að hún man ffekar eftir ljót- um og krassandi atburðum eins og fram eru dregnir í fyrrgreindum sjónvarps- þætti. Mér er það til efs að ekki hafi ein- hvern tíma einhver vinnukona og hús- bóndi fellt hugi saman, eða séð hag sinn í því að taka saman og úr því hafi orðið gott og farsælt samband.2* Laun erfiðisins Hver voru svo launakjör vinnu- kvenna? Fengu þær gull og græna skóga fyrir sitt mikla vinnuframlag eða máttu þær taka fegins hendi því sem að þeim var rétt? Við skulum líta nánar á það mál. Arið 1895 reiknaði bóndi einn út Kostnaðarverð vinnumanns: Fæði 75 aurar á dag - á ári Kr. 273,75 Kaup 60 krónur og fóður - 60,00 Föt, skór og þjónusta - 48,00 Húsnæði o.fl. - 8,25 Samtals Kr. 400,00 Kostnaðarverð vinnukonu: Fæði 60 aurar á dag - á ári Kr. 219,00 Kaup - 25,00 Föt og skæði - 28,00 Húsnæði o.fl. - 8,25 Samtals Kr. 280,00 kostnað við vinnuhjúahald: I'ama reiknar hann út að kosmaður við vinnukonur sé 30% lægri en við vinnu- menn og auk kaups fær vinnumaður skó, þjónustu og fóður. Við skulum hverfa aðeins aftur ril árs- ins 1887. Þar er Bríet Bjamhéðinsdóttir að flytja fyrirlestur eftir sig, fyrst íslenskra kvenna. Hún hvetur til úrbóta í launa- málum vinnukvenna, segir það ekki for- svaranlegt að stúlkur fai þriðjungi minni laun en vinnumenn þó þær inni oft af hendi sömu vinnu og þeir, ásamt því að þær þurfi að fóma frítíma sínum til að stjana í kringum piltana. Hún bendir á að vinnumenn geti greitt fyrir stjanið. Bríet höfðar til húsmæðra í fyrirlestri sín- um og bendir þeim á að þær geti gert margt til að rétta hag vinnukvenna sinna ril dæmis með því að vekja hjá vinnu- konum framfaralöngun og að húsntæður stuðli að því að kynsysmr sínar fai jöfri laun á við karlmenn.29 En Bríet er ekki ein um að taka upp vettlinginn fyrir vinnukonumar. Tveimur ámm áður hafði í Norðanfara birst grein eftir Guðmund Hjaltason og er honum umhugað um að bæta kjör vinnukvenna. Hann telur að til þess að bæta þau þá þurfi að hækka launin, minnka vinnuna, Ijölga frítímum og síð- ast en ekki síst að mennta stúlkurnar.10 Ari eftir að Bríet hélt sinn fyrirlestur þá birtist grein í Búnaðarritinu þar sem höfundurinn, Hermann Jónasson skrifar um að sökin á lágu kaupi liggj hjá vinnu- konunum sjálfhm, þær hafi ekki leitað réttar síns og kaup þeirra hækki ekki því „það er hið eðlilega og vanalega hið rétta, að kaupa eigi dýrara en býðst”. Höfund- ur bendir lesendum á það að um allt land sé ekla á kvenfólki og telur varhugavert ef hún ykist. Hann segir: Ef vinnukonur hefðu því meira kaup en þær hafa, en karlmenn að sama skapi minna, þá væm miklar líkur til, að niargt vinnuhjúapar, sem giftist, yrði nokkuð efnaðara á brúðkaupsdegi sínum en nú gjörist. Það er skoðun höfundar að konur hugsi betur um peninga en karlar, þær hugsi í aurum en þeir í krónum og því safnist þeim betur peningurinn ef þær hafi betri laun.31 Kaup var mismunandi eftir lands- hlutum. A síðari hluta 19. aldar fór í vöxt að kaup væri greitt i peningum. Aður hafði það verið greitt í vaðmáli, föt- um, innáskrift í verslunum, búpeningi og fóðri.32 En auk þess að vera með allt að þriðjungi lægri laun en vinnumenn, þá fengu vinnukonur rninni mat og færri klæði. Arið 1955 réðist Lóa í vist og var kaup hennar 1000 kr. yfir árið og auk þess hafði hún frítt fæði og húsnæði.33 Til gamans má setja það til samanburðar að í Kvennablaðinu 19. júní árið 1955 er aug- lýstur til sölu Raflia-kæliskápur og átti hann að kosta 3.300 kr. Misjafnt var hversu vel húsbændur gerðu við fólk sitt, yfirleitt var aðeins um munnlega ráðningarsamninga að ræða þannig að vinnufólk gat ekki eins vel staðið á rétti sínum. Asta málari lenti illa í þessu: Mér hafði verið sagt, að ég fengi kaupið greitt í peningum. Eg vonaðist eftir að fa sex krónur á viku. En í staðinn fékk ég hvítan vaðmálsstranga og gamalt silfurúr, sem að vísu gekk. 34 Aftur á móri eru þess dæmi að betur hafi verið gert en til stóð: Heimilið var frjálslegt og skemmti- legt, og húsbændur létu sér annt um hjúin og vildu þeim allt hið besta. Eg fékk fimmtíu krónur í kaup, en auk þess var mér gefið margt.35 18 SAGNIR
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148

x

Sagnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.