Sagnir - 01.06.1993, Side 46

Æsa Sigurjónsdóttir
Að lesa list
Hugleiðingar um tengsl sagnfræði, listasögu og
búninga- og textílsögu
I
Sagnfræðin,
listasagan og
búninga-og
textílsagan eiga það
sameiginlegt að
vilja miðla þekk-
ingn um liðna tíma.
Hefð er fyrir þvi að
sagnfræðin fjalli
helst um pólitískar,
félagslegar, og
efnahagslegar hliðar
þjóðfelagsins, en
síðustu áratugi hef-
ur rannsóknarsvið
sagnfræðinnar
vikkað og nú fjalla
sagnfræðingar
einnig um menn-
ingarsögu, hugar-
farssögu, sögu
kvenna, barna, fjölskyldunnar, hjóna-
bandsins, svo eitthvað sé nefnt.
Listasagan varð til eins og sagnfræðin,
sem sjálfstæð fræðigrein á s.hl. 19. aldar.
Ymsir höfðu átt þátt í mótun hennar allt
ffá því að Vitruvius ritaði um byggingar-
listina tveim áratugum fyrir Krists burð.
Vasari (1511-1574) sá ítalski gaf út fyrsta
bindi af sögu ítalskra málara árið 1550 og
Winckelmann (1717-1768) lagði grunn
að hefðbundinni stílsögu með bók sinni
„Geschichte der Kunst des Altertums”
sem kom út árið 1764. Þess má geta að
þrem áratugum síðar var opnað fyrsta
opinbera listasafnið, Louvresafnið París.
Eins og aðrar háskólagreinar byggir
listasagan á heimildarannsóknum, spyr
spuminga og notar tilteknar aðferðir til að

komast að niðurstöðum. Rannsóknarað-
ferðir sagnfræðinnar eru aðeins einn þáttur
i aðferðafræði listasögunnar. Stílrannsókn-
um og sagnfræði var áður beitt nær ein-
göngu við greiningu verka, en síðustu
áratugi hafá listfræðingar tekið í þjónustu
sína rannsóknaraðferðir sóttar einkum úr
heimspeki, sálarfræði og bókmenntum.
Listfræðingar fast við að rannsaka og
greina málverk, höggmyndir, skreyting-
ar, byggingar, innanstokksmuni, skart-
gripi og nytjahluti. Þeir fast einnig við
menningarafúrðir nútímans svo sem
myndbönd, auglýsingar, graflska hönn-
un o.fl. Birtingarform nútímalista eru
orðin svo margvísleg að listfræðingar hafá
þurft að leita nýrra aðferða til að geta tekist
á við greiningu nýrra listforma, svo sem
hugmyndalist, lík-
amslist (body art),
umhverfislist, inn-
setningar (instala-
sjónir), ljósmynd-
ir, vídeólist, svo
ttlttttl eitthvað sé nefnt.
Þessi þróun hef-
ur leitt til þess að
listfiæðingar sem
fjalla um fýrri tíma
byggja mest á
hefðbundnunt
greiningaraðferðum
þýska listffæðings-
ins Panofskys
(1892-1968), en
þeir sem fjalla um
listform sem fóru
að koma fram á
s.hl. 20. aldar hafa
tekið í sína þjónustu greiningaraðferðir
heimspekinnar, fagurfræðinnar og bók-
menntanna.
Panofsky skipti myndlestrinum í þijú
þrep. I fýrstu er myndlýsing, næst skal
myndefni skýrt og í þeim þriðja er
myndefnið sett í sögulegt samhengi. Þessi
aðferð hefúr reynst notadijúg þegar hefð-
bundin verk eru greind, einkum mál-
verk. Verk byggð á leik með hugmyndir
og tilvisun í fagurfræði verður að lesa með
hjálp heimspekilegra greiningaraðferða.
Listaverk er aldrei einangrað fýrirbæri
og ekkert verður til úr engu. Að baki sér-
hvers verks er hugmynd, vinna og leit.
Nútímalist virðist oft torskildari og erfið-
ari en eldri listform, þó slíkt sé alls ekki
algilt. Eldri verk, t.d. málverk frá 16. og
44 SAGNIR