Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Page 63

KAREN BLIXEN
193
legan orðstír. Hann vildi finna tilgang lífs
síns. Hann var meira að segja búinn að finna
hann, því hann vissi, að hann var skáld og
bjó því yfir almætti í rann, sem ekki var
nema nafnið eitt hjá kóngi. Skáldið Ewald
er þannig staðgengill guðs á jörðinni. Skáldið,
sem þekkir og skilur sinn vitjunartíma er
guðdómlegur skapari.
— Þannig byrjar og endar þetta smásagna-
safn á því að hylla það skáld og þann mann,
sem skilið hefur köllun sína. Aðeins þá skap-
ast sönn list. Ennfremur leiða þessar tvær
sögur í ljós, að skáldkonan álítur, að hin
óháða frásagnarlist sé aðall skáldskaparins,
því að í þessu listformi ljóstrar skáldið upp
tilgangi lífsins, sé það trútt lögmálum sög-
unnar sjálfrar. Þessi atlaga gegn hinni raun-
sæju listastefnu er endurtekin í hinum þremur
frábæru og samstæðu sögum, „Kapperí1,
„Nattevandring“, og „Om hemmiligheder og
om himmelen“.
Sú fyrsta, „Kapperí', segir frá því, hvernig
ungur listamaður svíkur föðurlegan velgjörða-
mann sinn og lærimeistara í listinni. Hann
er ástfanginn af konu meistara síns og hún
hrifin af honum. Þau mæla sér mót til þess
að taka úrslitaákvörðun. En gamli listamað-
urinn er handtekinn. Hann er byltingarsinni
og er dæmdur til dauða, en fær að hverfa
heim eina nótt gegn því, að lærisveinn hans
sitji í fangiesinu sem gisl. Hann gerir það,
en þetta ber einmitt upp á sömu nóttina og
þau höfðu ætlað að hittast, eiginkonan og
elskhuginn. Garnli listamaðurinn fær að láni
skikkju unga mannsins og fer á fund konu
sinnar. Næsta dag snýr hann aftur til fang-
elsisins og er líflátinn. Ungi listamaðurinn
veit ekkert um viðburði þessarar nætur. Hann
sofnar í fangaklefanum og drevmir.
í Nattevandring er greint frá því hugar-
angri, sem sækir að unga manninum. Hann
fer að þjást af svefnleysi. Gömul kerling gefur
honum ráð, og þegar hanu fylgir þeim, kemur
í Ijós, að hann liittir fyrir Júdas sjálfan.
í samtali þeirra leysir Karen Blixen vanda-
mál smásagnagerðarinnar. Júdas vekur sem
sé athygli unga listamannsins á þeirri stað-
reynd, að hann, Júdas, hafi ekki sofið. Hann
var sá eini af öllum lærisveinunum, sem ekki
svaf nóttina forðum í Getsemane. Júdas er
því sá þeirra, sem veit, livað gerðist þá nótt.
Boðskapur þessa samtals er því að sjálfsögðu
þessi: Að vísu var Júdas, sem sannur raun-
sæismaður vakandi og á verði þessa nótt, en
hvað hefur liann sagt heiminum um þær úr-
slitaákvarðanir, sem þá voru teknar? Hins-
vegar höfðu lærisveinarnir sem sváfu, sínar
sögur að segja, sem ef til vill eru ekki sannar
í raunsærri merkingu orðsins, en vegna þess,
að þær eru tær skáldskapur, greina allra sann-
ast af atburðum þessarar nætur. A sama
hátt ber okkur að skilja, að þær hugmyndir,
sem ungi listamaðurinn gcrir sér í draumum
um fund ástmeyjar sinnar og aldna lista-
mannsins hljóti að vera í samræmi við „sann-
leikann“.
Smásögurnar tvær, sem eru í samfloti við
„Nattevandring“, fjalla einnig um þetta efni,
samanber það, sem áður er sagt um „Kapp-
en“. Þær er aðeins hægt að skilja í ljósi þess,
sem hermt er urn Júdas í miðsögunni. En í
þeim er lögð meiri áherzla á liinn grimma
leik b'fsins. Unga listamanninum, sem svikið
hefur meistara sinn, kemur andartak í hug,
að dauðinn sé honum sjálfum aðgengileg
lausn. En eigi lífið að öðlast fyllingu, þá verð-
ur það að greiðast dýru verði, undan því
verður ekki komizt. En dauðinn er auðveld
og þægileg lausn. Listamaðurinn ungi greiðir
hið dýra gjald og endurheimtir sköpunarmátt
sinn. Það efni er ítarlega rætt í lokasögunni,
„Om hemmeligheder og om himmelerí'. Hann
veit ekki eins og fyrr getur, hvað gerðist áður-
nefnda nótt, en konan hans, fyrrverandi kona
meistarans, hlýtur að vita það. Hann spyr
hana aldrei og hún segir ekkert. Honuín hefur
lærzt að mennirnir eiga ekki að vita allt. Þetta
leyndarmál er honurn orkugjafi og stöðug
hvatning í listsköpun hans. Óvissan gefur
hugmyndaflugi hans lausan tauminn, eins og
lærisveinanna forðum.
Loks leggur Blixen í þessari sögu áherzlu á
eftirlætishugmynd sína, að í þjáningunni öðl-
ist maður skilning á sjálfum sér og lífinu.
Það er ekki hinn ungi og tælandi listamaður,
er síðar verður frægur og hamingjusamur,
sem öðlast, frelsunina, heldur svikarinn, sem
kvaldist svo af samvizkubiti, að hann varð
andvaka og svefnlaus.
Hin frábæra saga „Kardinalens tredje
historie“, fjallar um þetta hugðarefni Karenar
Blixen, þjáningu lífsins. Þar segir frá hinni