Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Síða 75

ÞINGVALLAFUNDUR 1&73
205
í tillögum þessum var gengið lengra en í
nokkrum fyrri tillögum íslendinga, og má lík-
legt telja, að þær hafi komið ærið flatt upp
á marga fundarmenn. Fundarstjóri gerði nú
grein fyrir, hvernig umræðum skvldi hagað
og vildi, að fyrst yrðu rædd niðurlagsatriði
nefndarálitsins, en einn nefndarmanna, sr.
Páll Pálsson, lét þess getið, að „vakað hefði
fyrir nefndinni óánægjan yfir lögunum 2. jan-
úar 1871.“ Af mönnum utan nefndarinnar tók
fyrstur til máls sr. Matthías Jochumsson, en
hann var fulltrúi úr Gullbringu og Kjósar-
sýslu. Er auðsætt, að honum hefur þótt til-
lögur nefndarinnar ganga of langt, því að hann
„kvað það vera nokkuð annað að vilja vera
laus að öllu við dönsku stjórnina og vernd rík-
isins.“ Framsögumaður nefndarinnar varð fyr-
ir svörum og taldi, að vernd Dana hefði fyrr
verið íslendingum fjarlæg, er þeir hefðu mátt
þola rán og gripdeildir annarra þjóða. Væri því
álit lians, að ekki yrði íslendingum að neinum
notum, þótt þeim væri áskilin vernd hinnar
dönsku stjórnar. Kvað hann þjóðirnar orðnar
svo siðaðar, að þær réðust ekki á vopnlausa
menn, og sá ókostur fylgdi loks slíkri vernd,
að íslendingar yrðu að leggja fé til hermála
og senda syni sína til herþjónustu.
Annars beindust umræðurnar einkum að
niðurlagsatriðum nefndarálitsins, og er af
þeim umræðum ljóst, að ýmsum hefur þótt
óheppilegt, að gengið væri framhjá Alþingi,
þar sem í tillögunum var gert ráð fyrir, að
menn væru sendir til konungs beint frá fund-
inum. Sr. Páll Pálsson gaf þá skýringu, að
nefndin hefði viljað snúa sér beint til kon-
ungs vegna þess, að reynslan hefði „sýnt,
hvaða árangur tillögur alþingis hefði, þar sem
frumvarp alþingis hefði út komið sem lög með
breytingum móti tillögum þingsins.“ Ekki var
þessi skýring talin alls kostar fullnægjandi, þar
sem Ilaraldur Briem, fulltrúi Sunnmýlinga
spurði, „hvort nokkur von væri um, að kon-
ungur hlýddi á þá menn, er sendir væru á fund
hans, hvort að eigi mundi vera hyggilegra, að
mennirnir til sendifararinnar væru kosnir á al-
þingi.“ Framsögumaður nefndarinnar tók þá
til máls og skýrði sjónarmið nefndarinnar, að
„í öllu falli yrði málið eigi afbakað, ef þessi
vegur væri farinn. Það ætti betur við, að fund-
urinn kysi mennina, því það væri viðsjálla
fyrir þingið að ganga fram hjá konungsfull-
trúa.“ Matthías Jochumsson spurði þá, „hvort
fundurinn hefði vissu fyrir, að alþingi féllist
á tillögu fundarins . . . og eyðilegði ekki að-
gjörðir hans.“ Eggert Gunnarsson, Eggert
Jónsson, ftr. Dalamanna og Daníel Thorla-
cius töldu ekki vera hættu á því, þar sem þær
væru öldungis samkvæmar þjóðarviljanum,
þar væri ekki farið fram á meira en Alþingi
hefði farið fram á. Matthías Jochumsson táldi
hins vegar að „í nefndarálitinu væri gengið
lengra en alþingi áður hefði gengið, það er
að segja, að segja sig úr ríkisfélagi Dana.“
Framsögumaður kvaðst þá „ekki sjá annað,
en það væri á rökum byggð sú tillaga nefndar-
innar að segja sig úr ríkisfélagi við Dani.“
Kvaðst hann verða að „neita því að nokkurt
samband að lögum væri milli Dana og vor.“
Þessa skoðun sína virðist sr. Benedikt hafa
reist á kenningum þeim um konungdóm Krist-
jáns 9., sem áður eru raktar og gerðar höfðu
verið að undirstöðuatriðum á fundinum að
Stóru-Tjörnum, 29. okt. 1872. Annars er bók-
un í fundargerð hér ekki alls kostar Ijós. Jón
Guðmundsson ritstjóri tók til máls og „vakti
athygli fundarins á því, að það væri ísjárvert
að senda mennina beinlínis til konungs á bug
við þingið, því enda þótt þessi fundur væri vel
sóttur, þá væri þó efasamt, hvort hann hefði
vald til þess. Einnig væri það efasamt, hvort
þeir menn, er fundurinn kysi, vildi takast á
hendur sendiförina einungis með umboð frá
þessum fundi, og þannig kynni allt að verða
til ónýtis.“ Framsögumaður kvað hins vegar
„ekki gengið fram hjá, heldur gegn um al-
þingi. Alþingi sé ekki bært um eptir alþingis-
tilskþpuninni] að ræða mál þetta, það verði að
gjöra fundur beinlínis til þess kosinn. Að kalla
slíkan fund saman hefði stjórnin ekki viljað
gjöra; þingið hefði eigi „competence“ til að
semja um þetta mál.“ — Síðar í umræðunum
bætti framsögumaður því við „að bænar