Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2007, Blaðsíða 111

ÉG ÞARF ENGIN FORNRIT TIL AÐ VITA AÐ ÉG ER ÍSLENDINGUR
viðtalskönnun (eigindlegri rannsókn) sem vitnað var til hér á undan og
greinarhöfundur gerði sumarið 2002.4 5 Þar var talað við 24 einstaklinga
um þrítugt sem allir unnu hjá einkafyrirtækjum, 12 konur og 12 karla,
jafnt háskólagengna yfirmenn sem undirmenn án háskólamenntunard
Viðtölin voru byggð upp í kringum íyrirfram ákveðnar spurningar6 sem
viðmælendum var gert að svara skriflega, svokölluðum fimm kvarða
spurningum þar sem kallað er eftir viðhorfi fólks til ólíkra hluta og gefn-
ir fimm svarmöguleikar: „mjög gott“, „frekar gott“ o.s.frv. Svörunum var
síðan fylgt eftir með óformlegum samræðum. Rætt var við hvern þátt-
takanda að jafhaði í um eina og hálfa klukkustund í því augnamiði að
komast að viðhorfi viðmælandans til erlendra máláhrifa á íslensku. Far-
ið var vítt og breitt yfir sviðið, rætt almennt um viðhorf til tungumála og
tungumálakennslu í skólum, um notkun og kunnáttu viðmælandans í er-
lendum tungumálum, þá einna helst ensku, um enskunotkun á ýmsum
sviðum íslensks samfélags og viðhorf viðmælendanna til notkunar enskra
orða og tökuorða í íslensku. Að auki var rætt um viðhorf viðmælendanna
til íslensku og gildis hennar, til nýyrða, hreintungustefnu og opinberrar
málstefnu. Það er fyrst og fremst sá hluti viðtalanna sem er uppspretta
þessarar greinar.
Hér verður fýrst hugað að ákveðnum hugmyndum um tungumálið
sem rekja má til sjálfstæðisbaráttunnar og fýlgt hafa Islendingum lengi
4 Viðtölin sem um ræðir vora hluti af samnorrænni rannsókn, Modeme importord i
spraka i myrden, sem stýrt er af Helge Sandey, prófessor í Björgvin. Niðurstöður við-
talskönnunarinnar hér á landi birtust í MA-ritgerð höfundar í júní 2005 sem ber
heitið: Pizza eða flatbaka? Viðhorf24 Islendinga til erlendra máláhrifa í íslensku. Efhið
í þessa grein er að mestu fengið úr þeirri ritgerð, aðallega köflum 2.4 Islensk mál-
stefna, 4.2 Islensk tunga ogframtíð hennar og 4.3 Umræða um nýyrði og aðkomuorð.
5 Val á viðmælendum var samræmt á milli landa og grundvallaðist á fjórskiptu lífs-
stílslíkani. Hugmyndin á bak við það var að ákveðinn lífsstíll endurspeglaði ákveðin
hfsgildi og að mismunandi lífsgildum fylgdi mismunandi afstaða til tungumálsins,
misjafhlega frjálslynd eða íhaldssöm eftír því hvemig htið væri á það. Fjórskiptingin
byggðist á þeirri hugmynd að í nútímaborgarsamfélögum kæmi nútíminn og
síðnútíminn saman. Fulltrúa fyrir íhaldssamari hugmyndir nútímans væri að finna
meðal starfsmanna hefðbundinna framleiðslufyrirtækja en fulltrúa fyrir ffjálslyndari
hugmyndir síðnútímans væri að finna meðal starfsmanna framsækinna upplýsinga-
fyrirtækja. Þangað voru því sóttir háskólamenntaðir yfirmenn og undirmenn án
háskólamenntunar. Ut úr þessu fengust fjórir mismunandi lífsstílshópar. Rétt er að
geta þess að þetta val á viðmælendum varð á endanum aðeins leið til að finna
fjölbreyttan hóp fólks en hafði enga merkingu í sjálfu sér hvað Island snerti.
6 Þessar spumingar voru samræmdar á milli landa til að gera samanburð á milli mál-
samfélaganna mögulegan.