Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2007, Page 131

ÉG ÞARF ENGIN FORNRIT TIL AÐ VITA AÐ ÉG ER ÍSLENDINGUR
anna, það er tungan sem í augum flestra þeirra gerir íslendinga að þjóð.
Merkja má hugmyndir meðal þeirra um táknrænt gildi tungunnar sem
þjóðardýrgrips en ekki síður mikilvægi þess að halda tengslunum við for-
tíðina. Það má með öðrum orðum merkja allnokkra fortíðarrómantík
meðal þeirra; hins vegar er spurning hversu djúpstæðar þessar hug-
myndir eru því að einnig heyrast andstæðar raddir í hópnum, þó að þær
séu í miklum minnihluta.
Viðmælendumir hafa sterkar taugar til nýyrðahefðarinnar. Þeir eru
stoltár af góðum nýyrðum og hugmyndaauðginni sem í þeim býr. Þeir
vilja að þau séu búin til en hins vegar vilja þeir Líka að almenningur hafi
síðasta orðið um notkun þeirra. Sú krafa er þó lituð þó nokkru samvisku-
biti ef svo má segja. Hver einasti viðmælandi finnur sig knúinn til að af-
saka eða skýra hvers vegna hann er ekki tilbúinn til að nota ákveðin ný-
yrði. A sama hátt kemur fram sterk tilhneiging hjá hópnum til að vera
almennt fylgjandi nýyrðanotkun, jafhvel þegar um er að ræða nýyrði sem
ekkt hafa náð mikilli útbreiðslu í málinu.
Með skýringum sínum og afsökunum fyrir því að þeir noti ekki til-
tekin nýyrði má líka segja að viðmælendumir firri sig ábyrgð. Þeir búast
við að fá nýyrði að ofan sem séu á ábyrgð opinberra aðila. Fólk virðist
ekki gera sér grein fyrir að það em ekki bara sérfræðingar sem búa tíl ný-
yrði, það sé á færi allra. Þetta ber keim af því gamla viðhorfi að ekki sé á
allra færi að tala „rétta“ íslensku og að það þurfi að hafa vit fyrir almúg-
anrnn. Þetta er nokkurs konar blanda af forræðishyggju og einstaklings-
frelsi. Einhver annar á að bera ábyrgð á tungunni, segja fólki hvernig það
á að tala og búa til nýyrði, en svo eiga einstaklingamir að ráða því hvort
þeir fari efdr þessum tilmælum. Það má líka líta á þetta sem ofurlitla
uppreisn eða tilraun til uppreisnar gegn þeirri skoðun að aðeins hreina
íslensku sé hægt að kalla sanna íslensku.
Þó að viðmælendumir séu fylgjandi nýyrðahefðinni á skilyrðislaus
hreintungustefna ekki upp á pallborðið hjá þeim, enda leggja fæstir hana
að jöfnu við myndun nýyrða og fjórðungur tengir hana að auki við öfga-
kennda þjóðemisstefiiu. Þótt flestdr viðmælendanna hafi verið þeirrar
skoðunar að það sé helst íslenska sem geri Islendinga að þjóð og tengi þá
saman má ætla að ekki sé mikill grundvöllur fyrir því að nota þjóðernis-
rök fyrir málrækt. Það kemur því ekki á óvart að það er sterk tilhneiging
þeirra sem hafa verið í framvarðasveit íslenskrar málræktar undanfarið
að horfa til annarra þátta en þeirra sem snerta þjóðemi í rökum sínum
I29