Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2009, Page 69

GUÐFRÆÐIN í PÓLITÍKINNI - PÓLITÍKIN í GUÐFRÆÐINNI
vert. Guðfræðingar á vettvangi háskóla og kirkju hafa ekki verið lausir við
þessi viðhorf og þess vegna gjaman forðast syndarhugtakið og þann veru-
leika sem því er ætlað að lýsa. Helsta skýringin á því er hversu einskorðað
hugtakið hefur verið við einstök slæm verk, orð eða hugsanir og þá einkum
verk einstaklinga á sviði einkalífs. Hefur þessi þröngi syndarskilningur
tengt hugtakið við „mórahsma“ og siðavendni. Mikilvægt er að forðast
þennan „mórafrska“ skilning á syndinni, sem hefur á sér klisjukennt yfir-
bragð. Syndarhugtakið er í eðli sínu tengslahugtak, þar sem það varðar
tengsl okkar við Guð, náungann, náttúnma og okkur sjálf. Þess vegna er
syndin samfélagslegt fýrirbæri, afl sem skekkir samlíf þjóðfélagshópa ekki
síður en einstaklinga og viðheldur ranglátri skiptingu lífsgæða.
I veraldlegu og afhelguðu (e. secular) samfélagi nútímans em myndfik-
ingar sjúkdóma og tilheyrandi meðferða gjaman notaðar í stað þess að
ræða um synd og afleiðingar hennar. Orðræða um afbrot og refsingar
hefur einnig verið notuð í sama tilgangi.19 Þegar syndin hefur verið sjúk-
dómsvædd er litið svo á að tilvistarleg vandamál manneskjunnar séu af
læknisfræðilegum toga og því þurfi einungis að greina vandann og grípa
síðan til meðhöndlunar við hæfi. Sé aftur á mótd fjallað um syndina út frá
lagalegu sjónarhorni fær veruleiki hennar á sig mynd lögbrots eða glæps
og lausnin felst þá í viðeigandi refsingu. Heilbrigðis- og réttarkerfið em
vissulega mikilsverð tæki til að standa vörð um velferð einstaklinga í víð-
tækasta skilningi og reglu í samfélaginu. En þegar þau hafa tekið yfir
hlutverk, sem að hefðbundnum skilningi era trúarleg, hljóta að minnsta
kosti guðfræðingar að staldra við og spyrja áleitinna spuminga um hvaða
afleiðingar það kunni að hafa þegar ekki er lengur rúm fyrir hið guðfræði-
lega sjónarhom við greiningu á mannlegri tilvem.
I sköpunarsögum BibKunnar, sem rifjaðar vom upp hér á undan, er
gengið út frá því að manneskjan sé sköpuð í mynd Guðs - imago Dei. Því
fylgja bæði forréttindi og skyldur. I þriðja kafla Fyrstu Mósebókar, í beinu
ffamhaldi af síðari sköpunarsögunni, er sagt frá Adam og Evu í aldingarð-
inum Eden. Þau höfðu allt til alls og nutu lífsins. En svo kom babb í bátinn.
Höggormurinn, sem „var slóttugri en öll dýr merkurinnar sem Drottinn
Guð hafði gert“, vakti athygli þeirra á trénu sem Guð hafði bannað þeim
að borða af og fékk þau til að bíta í forboðna ávöxtinn. Afleiðingamar létu
ekki á sér standa. Adam og Eva vom gerð brottræk úr aldingarðinum og
19 Sjá t.d. Karl C. Menninger, Whatever Happened to Sin?, New York: Hawthome
Books, 1973 og Barbara Brown Taylor, Speaking of Sin. The Lost Language of
Salvation, Cambridge, MA: Cowley Publications, 2000.
67