Frjáls verslun - 01.04.2014, Side 114

114 FRJÁLS VERSLUN 4. 2014
Sjálfræði starfsmanna og frelsi er lykillinn að stjórna og halda í starfs­
menn með afburða sköpunargáfu. skapandi greinar verða sífellt stærri hluti
hagkerfa veraldar og því ekki að undra að athygli stjórnunarfræðanna beinist
í auknum mæli að þeim vettvangi. skapandi hugsun er ekki sama hugtakið og
það sem við höfum hingað til kallað nýsköpun.
K
annski má best
útskýra hvað felst
í skapandi hugsun
á þann einfalda
hátt að hún felist í
einhverju sem byltir sýn okkar
á viðtekin hugmyndakerfi –
eitt hvað algjörlega nýtt, en
nýsköpun felist í að koma nýjum
hugmyndum í framkvæmd.
Thomas Chamorro­Premuzic
er höfundur greinarinnar „Seven
Rules for Managing Creative
People“, sem birtist í Harvard
Business Review í apríl 2013.
Greinin vakti mikil viðbrögð
og var m.a. gagnrýnd fyrir þá
neikvæðu erkitýpu skapandi
einstaklinga sem þar er lýst.
Titli greinarinnar var síðar breytt
í „Seven Rules for Managing
Creative-But-Difficult People“.
En Chamorro­Premuzic er
síður en svo neikvæður í garð
skap andi einstaklinga í skrifum
sínum. Raunar heldur hann
því fram að án starfsmanna
með afburða sköpunargáfu nái
fyrirtæki aldrei meira en í besta
falli miðlungs árangri. Hann líkir
jafnvel bældri sköpunargáfu við
banvænt æxli í rekstrinum.
Getum við ekki öll verið
skapandi?
En hvað er afburða sköpunar ­
gáfa og hvers vegna er hún
svona einstök og dýrmæt? Get ­
um við ekki öll verið skapandi?
Svarið er að öllum líkindum nei.
Svo vitnað sé til skilgreiningar
Franks Barrons, sálfræðings og
frumkvöðuls á sviði sálfræði ­
sköpunar (e. Psychology of
Creativity): Hinn skapandi
einstaklingur getur jafnt verið
barnslegur sem fróður og jafn­
vígur á frumstæða, táknræna
tjáningu og stranga rökfræði.
Hann er allt í senn frumstæðari,
siðfágaðri, meira niðurríf­
andi, uppbyggilegri, stund­
um klikk aðri en á sama tíma
óvefengjan lega heilbrigðari en
meðalmaðurinn.
Gordon Torr segir í bók sinni,
„Managing Creative People“
(2008), að hægt sé að kenna
fólki að hugsa á gagnrýnni hátt
og virkja ímyndunaraflið betur.
Hann grípur til kaldhæðninnar
þegar hann heldur því fram
að við getum látið fólk vera
með græna hatta, kennt því
að hugsa út fyrir kassann og
koma með hugmyndir byggðar
á tilviljanakenndum orðum sem
það dregur upp úr fjólubláum
tekatli – en afburða sköpunar ­
gáfa sé alltaf meðfædd og
aldrei áunnin. Þjálfun sem ætlað
er að efla sköpunargáfuna
geri því nákvæmlega ekkert
gagn til lengri tíma litið. Torr
segir hættu legast af öllu að sjá
sköpun sem ferli – eins og upp­
skrift. Skapandi hæfileikar innan
fyrirtækja hafi þannig allt að
gera með að starfsmenn hafi til
að bera ákveðna eiginleika, en
ekkert að gera með að reyna að
kenna fólki það sem einfaldlega
er meðfætt en ekki áunnið.
Þau hugsa einfaldlega
öðruvísi
Gordon Torr heldur því fram að
sannleikurinn sé sá að afburða
skapandi fólk sé öðruvísi en
annað fólk – og að flest bendi
til það sé skapandi vegna þess
að það er öðruvísi, en ekki
öðruvísi vegna þess að það er
skapandi. Á þessu tvennu er
grundvallarmunur. Torr færir
fyrir þessu margvísleg rök og
vitnar í ýmsar rannsóknir máli
sínu til stuðnings. Meðal annars
talar hann um hvernig sálfræð ­
ingar skilja á milli tveggja
hugsanaferla – hins frumstæða
(primary process thought),
sem felst m.a. í að eiga auðvelt
með að nýta undirvitund sína
við úrlausn margvíslegra við ­
fangs efna. Þá sem eiga greið an
aðgang að þessu frum stæða
ferli dreymir til að mynda gjarnan
mikið og muna drauma sína.
Þeir detta einnig auð veldlega
inn í dagdrauma í vöku. Hinn
hugsanaferillinn liggur ekki
eins djúpt (secondary pro­
cess thought). Þá notum við
vitsmunina á lógískan hátt til að
taka daglegar ákvarðanir, t.d.
að velja réttu leiðina á áfanga­
stað, rökréttustu aðferðina við
að leysa tiltekið viðfangsefni
o.s.frv. Sýnt hefur verið fram á
að undirmeðvitundin er bæði
öflugri og hraðvirkari hluti
heilans en sá vitsmunalegi.
Torr setur þessa hugsana­
ferla í samhengi við mismun­
andi aðferðir við að leysa
mál, fá hugmyndir og kanna
möguleika. Þeir sem teljast
hafa afburða sköpunargáfu
eiga greiðari aðgang að hinu
frumstæða hugsanaferli og
eiga auðvelt með að detta inn
stjórnun
Hvernig á að halda í starfsmenn
með sköpunargáfu?
Mynd: Geir ólafssonn
áslaug Björt Guðmundardóttir, ráðgjafi hjá attentus – mannauður
og ráðgjöf, Ma í Human resources leadership.