Frjáls verslun - 01.04.2014, Blaðsíða 6

6 FRJÁLS VERSLUN 4. 2014
Við stofnun
lýðveldisins
bjuggu fjórir
af hverjum tíu
Íslendingum á
höfuðborgar -
svæðinu en
núna sjö af
hverjum tíu.
En þurfum við að
hafa áhyggjur?
Úr bæ í borg
B
yggðastefna er enn einu sinni í
um ræðunni. Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson forsætisráðherra
gerði byggðamál að umtalsefni í
ávarpi sínu á Austurvelli 17. júní
þegar Íslendingar minntust þess
að 70 ár væru liðin frá stofnun
lýðveldisins. Hann sagði að við lýð veldisstofnun
hefðu fjórir af hverjum tíu Ís lendingum búið á
höfuð borgarsvæðinu en núna sjö af hverjum tíu. Í
þjóðarhátíðarræðu sinni fyrir ári sagði hann að ýmsar
vísbendingar væru um að skilin á milli landsbyggðar
og höfuðborgarsvæðisins væru að dýpka. Nýr
borgar stjóri, Dagur B. Eggertsson, segir í viðtali við
Kjarn ann að ríkisstjórnin skilji ekki Reykjavík; skilji
ekki þörfina fyrir fjölbreytt atvinnulíf; þörfina fyrir
skapandi greinar og grænt hagkerfi – og tali fyrir
gamaldags lausnum í atvinnumálum. Nýjasta útspilið
tengt byggðastefnu eru áform ríkisstjórnarinnar um
að flytja höfuðstöðvar Fiskistofu norður í skóla- og
sjávarútvegs bæinn Akureyri.
Almennt er byggðastefna byggð á handafli ekki
talin árangursrík til langs tíma heldur sú sem mark -
aðurinn fer höndum um. Ferðaþjónustan er besta
dæmið um þetta. Ef einhver atvinnugrein hefur
lagt sitt af mörkum til svonefndrar byggðastefnu á
Íslandi á undanförnum árum er það ferðaþjónustan.
Hún hefur verið vítamínsprauta fyrir byggð úti á
landi – sem og í höfuðborginni. Fjarskiptabylting og
stórgóðar samgöngur hafa sömuleiðis dregið stórlega
úr muninum á að búa í borg eða strjálbýli. Algengasta
gildran í umræðunni um byggðamál er að halda að
stjórnmálamenn, hvar í flokki sem þeir standa, telji
að þeir geti stýrt uppbyggingu atvinnulífs úti um allt
land. Þeir geta haft áhrif og gripið til ýmissa úrræða
og ýtt undir búsetu úti á landsbyggðinni – en þeir
ráða aldrei úrslitum um það hvar fólk kýs að búa
standi vilji þess til einhvers annars.
Umræður um byggðamál og búsetuflutninga úr
bæjum til borga eru ekki nýjar af nálinni og ná langt
aftur fyrir stofnun íslenska lýðveldisins. Straumar
búsetunnar eru þeir sömu í öllum löndum; úr bæ í
borg. Á þessum vettvangi hef ég margoft bent á að
stjórnmálamenn eiga ekki að streitast á móti þessari
þróun heldur leyfa frjálsum markaðsöflum að ráða
ferðinni. Nægur kvóti í byggðarlögum, blómlegur
land búnaður og öflug ferðaþjónusta eru vissulega
for senda fyrir byggð úti á landi sem og á Íslandi yfir
höfuð – en koma samt ekki í veg fyrir að fólk flytjist til
borg arinnar, vilji það á annað borð flytjast þangað; t.d.
vegna ættingja, aldurs, menningarlífs eða heilsu gæslu.
Það eru hin frjálsu markaðsöfl sem stýra straumnum.
Stjórnmálamenn geta og mættu raunar í auknum
mæli lækka álagningarprósentu fasteignagjalda, lækka
útsvar, lækka tekjuskatt og aðrar skattaálögur og
gera bæði einstaklingum og fyrirtækjum auðveldara
að koma sér fyrir í viðkomandi bæjarfélögum og
stofna til reksturs. En það ræður ekki úrslitum um
hvar fyrirtæki koma sér fyrir. Stjórnmálamenn geta
stuðlað að stofnun menntastofnana úti á landi, eins
og þegar ákveðið var að stofna háskóla á Akureyri.
En það eru gæði háskólans sjálfs sem ráða því
hvort ungt fólk flyst norður og nemur við skólann.
Hin frjálsu markaðsöfl ráða því hvaða vörur eru
framleiddar, hvar og af hverjum. Vissulega hvöttu
stjórnvöld til þess að Landsvirkjun reisti virkjun
við Kárahnjúka – en það var vilji og áhætta Alcoa
að reisa verksmiðjuna á Reyðarfirði sem réð að
lokum úrslitum um virkjunina. Í kringum orkuverin,
ál- og sjávarútvegsklasann um allt land hefur fjöldi
háþróaðra verkfræði- og tæknifyrirtækja orðið til
og þau flytja út hugvit. Stjórnvöld geta staðið að
stórbættum samgöngum á milli landshluta og innan
höfuðborgarsvæðisins sem stækka byggðakjarna, en
ríða ekki baggamuninn standi viljinn til flutninga.
Fjarskiptabyltingin hefur líklegast brotið niður
stærstu múrana þegar kemur að búsetu.
Fjöldi fólks úti á landi – sem og í höfuðborginni – hefur notað hugvitið og bryddað upp á alls kyns skapandi þjónustu við ferðamenn. Samt
líta margir niður á ferðaþjónustuna; líta á hana sem
undirmálsgrein og tala um nauðsyn þess að byggja
upp skapandi greinar og hálaunahátæknifyrirtæki
í grænu umhverfi. Þetta er ekki alveg svo einfalt.
Allar atvinnugreinar styðja hver aðra innan íslenska
hagkerfisins; sem er hvorki grænt né gult. Nýsköpun
og frumkvöðlastarf gengur út á meira en að búa til
hátæknifyrirtæki; eitthvað „hi-tech“. Það hljómar
auðvitað vel að ríkisstjórn og borgaryfirvöld búi
sprotafyrirtækjum hvetjandi umhverfi og hér spretti
upp hvert hátæknifyrirtækið af öðru. Þetta er samt
ekki eins og stjórnmálamenn setjist niður og geti sagt:
Núna ætlum við að búa til hátæknifyrirtæki og grænt
hagkerfi í höfuðborginni. Það er flóknara en svo – og
fyrst og fremst verk annarra.
Núna búa hlutfallslega fleiri á höfuðborgarsvæðinu
en við stofnun lýðveldisins fyrir sjötíu árum. En
þurfum við að hafa áhyggjur? Bætt lífskjör og
sam göngur; aukin ferðalög og sumarbústaðaeign;
erlendir ferðamenn og fjarskiptabylting hafa jafn -
að svo muninn á búsetu á höfuðborgarsvæðinu
og lands byggðinni að hann hefur aldrei verið eins
lítill. Byggðakjarnar eru allt aðrir en áður. Höfuð -
borgarsvæðið nær núna frá Hvolsvelli til Borgarness
– jafnvel Stykkishólms – og fer stækkandi.
Borgarlífið kann að vera tækifæri. Það er hins vegar
lífið sjálft sem er tækifæri – bæði í borgum og bæjum.
Við bjóðum fyrirtækjum
sérþekkingu
Vinnan okkar snýst um að vinnan þín gangi vel. Við leggjum okkur
fram um að kynna okkur starfssvið þitt, og þó svo að við þekkjum
helstu viðfangsefnin kannski ekki eins vel og þú, þá vitum við vel
hvað starfið gengur út á.

Starfsfólk Íslandsbanka býr yfir áratuga reynslu af þjónustu við
íslensk fyrirtæki, þekkir fjölbreyttan atvinnurekstur af eigin raun
og býður fram þekkingu sína og áhuga til að efla þinn rekstur.
Þekking sprettur af áhuga.
Rósa Guðmundsdóttir hefur í tólf ár
veitt stærri fyrirtækjum fjármálaþjónustu
með sérstakri áherslu á verkefni
á fasteignamarkaði.
Rósa er viðskiptastjóri
fasteignateymis Íslandsbanka.
Fyrirtækjaþjónusta
islandsbanki.is Netspjall Sími 440 4000 Facebook
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
6
2
6
5
2
Jón G. Hauksson
leiðari