Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2013, Blaðsíða 80

XVI VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
FYLGIRIT 73
röðum sem tengjast litningaóstöðugleika í BRCA2 stökkbreyttum
brjóstaæxlum og arfblendnum brjóstafrumulínum.
Efniviður og aðferðir: Litningaheimtur úr BRCA2 stökkbreyttum
brjóstaæxlum voru bomar saman við litningaheimtur úr stökum
brjóstaæxlum og endatengingar á milli litninga metnar. Það sama
var gert við BRCA2 arfblendnar brjóstafrumulínur. Auk þess voru
línurnar meðhöndlaðar með stefnuháðu telomere FISH (CO-FISH) til
að meta millivíxl á milli litninga. Til samanburðar voru ALT jákvæðar
frumulínur sem nota telomere millivíxl til að viðhalda telomemm í stað
telomerasa. Að lokum var samlitað með telomer FISH og gamma H2AX.
Niðurstöður: Endatenging litninga var marktækt tíðari í BRCA2 stökk-
breyttum brjóstaæxlum en stökum. Einnig var marktæk aukning á enda-
tengingum litninga í BRCA2 arfblendnum brjóstafrumulínum auk þess
sem telomere raðir fundust á samrunafleti. Aðrir gallar voru áberandþ
svo sem telomere brot. Millivíxl milli litninga voru álíka algeng í BRCA2
arfblendnum frumulínum og í ALT jákvæðum. Telomere innraðir inn á
litningum voru mun algengari í BRCA2 arfblendnum frumulínum en í
ALT jákvæðum og algengt að þessar raðir samlitist með gamma H2AX.
Telomere brot voru áberandi í BRCA2 arfblendnu línunum.
Alyktanir: Tíðar endatengingar á milli litninga benda til þess að BRCA2
hafi hlutverki að gegna við pökkun litningaendanna. Mikil telomere
brot og millivíxl benda til þess að eftirmyndun telomere raða sé ekki
fullnægjandi í BRCA2 arfblendum frumum. Auk þess virðast telomere
brot vera nýtt í ónákvæma viðgerð tvíþátta DNA brota í BRCA2 arf-
blendnum frumum.
V 37 Geislalitningar af völdum galla í BRCA tengdum ferlum I
ættlægum og stökum brjóstaæxlum
Sigríður Klara Böðvarsdóttir1, Ólafur Andri Stefánsson1, Margrét Steinarsdóttir2,
Jórunn Erla Eyfjörð1
‘Rannsóknastofa í krabbameinsfræðum, Lífvísindasetri læknadeild HÍ, 2litningarannsóknadeild,
erfða- og sameindalæknisfræði Landspítala
skb@hi.is
Inngangur: Ákveðið hlutfall brjóstakrabbameina eru með galla í BRCAl
eða BRCA2 tengdum ferlum. Einkum á þetta við um brjóstakrabbamein
með ættlæga stökkbreytingu í öðru hvoru genanna en einnig stök
brjóstaæxli sem hafa orðið fyrir óvirkjun, einkum vegna methýleringar
er taps á genasvæði. Þessi brjóstakrabbamein verða gjarnan fyrir mikl-
um litningaóstöðugleika vegna vandræða í DNA viðgerð.
Efniviður og aðferðir: Skoðaðar voru litningaheimtur fjölda brjóstaæxla
og leitað eftir afbrigðilegum litningagöllum í átt við þrí- og fjórarma
geislalitninga. Sömu æxli höfðu verið greind með tilliti til ættlægra
BRCAl eða BRCA2 stökkbreytinga ásamt því að mat hafði verið lagt á
BRCAl virkni. Einnig höfðu sömu æxli verið greind með aCGH.
Niðurstöður: Alls greindust fimm brjóstaæxli með geislalitninga. Þrjú
þessara æxla reyndust bera ættlæga BRCA2 stökkbreytingu en þau
reyndust þó af breytilegum undirflokkum krabbameins. Tvö æxli til við-
bótar innihéldu geislalitninga og reyndust þau bæði vera með óvirkjun
í BRCAl og BRCA2 ferlum, ýmist með genatapi eða methyleringu á
BRCAl. Hvorugt tjáðu BRCAl prótín og bæði voru þríneikvæð. Eitt
af BRCA2 stökkbreyttu æxlunum var einnig þrfneikvætt með BRCAl
methýleringu. aCGH niðurstöður sýndu einkennandi mynstur fyrir
BRCA lík brjóstaæxli.
Ályktanir: Ljóst er að BRCA lík æxlissvipgerð einkennist af miklum
litningaóstöðugleika þar sem fram koma stór litningabrot þ.a. gert er við
á mjög ófullnægjandi hátt sem getur valdið myndun geislalitninga. Þessi
80 LÆKNAblaðið 2013/99
æxlissvipgerð finnst ekki eingöngu í ættlægum brjóstakrabbameinum
heldur einnig í brjóstaæxlum með skerta BRCA tengda ferla.
V 38 Arfstök áhrif BRCA2 á telomer tengdan litningaóstöðugleika
Sigríður Klara Böðvarsdóttir1, Margrét Aradóttir1, Sigríður Þ. Reynisdóttir1,
Hólmfríður Hilmarsdóttir1, Jón G. Jónasson2, Jórunn Eria Eyfjörð1
'Rannsóknastofu í krabbameinsfræðum, Lífvísindasetri læknadeild HÍ,
2rannsóknastofu í meinafræði, Landspítala
skb@hi.is
Inngangur: Niðurstöður okkar á BRCA2 stökkbreyttum brjóstaæxlum
og BRCA2 arfblendnum brjóstafrumulínum hafa sýnt að BRCA2 hefur
mikilvægu hlutverki að gegna við vemdun og stöðugleika telomere
raða á litningaendum. Margt bendir til þess að þama séu BRCA2 arfstök
áhrif að verki sem þýðir að ekki þurfi nauðsynlega að koma til tap á
heilbrigðu samsætu BRCA2 gensins til að telomere tengdir gallar komi
fram.
Efniviður og aðferðir: Um 250 brjóstaæxli með og án BRCA2 stökk-
breytingar voru mótefnalituð fyrir BRCA2 prótíninu auk þess sem tap
á heilbrigðu BRCA2 samsætunni var metið í stökkbreyttum æxlum með
magnháðri PCR aðferð. Litningaheimtur frá sömu brjóstaæxlum vom
metnar.
Niðurstöður: Algjört tap á BRCA2 próteintjáningu reyndist vera í innan
við 40% tilfella af BRCA2 stökkbreyttu brjóstaæxlunum á meðan um
fjórðungur stakra brjóstaæxla sýndu enga tjáningu. Brottfall á heilbrigðu
BRCA2 samsætunni var í beinu samræmi við tap á BRCA2 litun, en
hlutfall brottfalls reynist mjög breytilegt á meðal æxlanna. Um þrefalt
fleiri BRCA2 brjóstaæxli em ferlitna en stök brjóstaæxli. Ferlitnun er
líkleg afleiðing óaðskilnaðar litninga í frumuskiptingu sem getur verið
afleiðing galla í telomere röðum sem ýta undir millivíxl þeirra á milli.
Ályktanir: Margt bendir til þess að arfstök áhrif BRCA2 gæti í myndun
BRCA2 tengdra brjóstaæxla þar sem algjört brottfall á heilbrigða eintaki
BRCA2 virðist ekki vera forsenda æxlismyndunar. Litningatengdir
gallar sem tengjast óstöðugleika á telomerum koma fram við arfblendið
ástand. Margt bendir til þess að hluti stakra brjóstaæxla fari svipaða leið
í æxlismyndun og BRCA2 stökkbreytt brjóstaæxli.
V 39 Könnun á reynslu hjúkrunarfræðinga og lækna af því að
ræða um kynlíf og kynlífsheilbrigði við krabbameinssjúklinga
Þóra Þórsdóttir1, Sigríður Gunnarsdóttir1'2, Sóley S. Bender1-2, Nanna Friðriksdóttir1'2
‘Landspítalanum, 2hjúkrunarfræðideild HÍ
starengi106@gmail.com
Inngangur: Krabbamein og krabbameinsmeðferð veldur miklum
breytingum á lífi og lífsgæðum einstaklinga. Eitt af því sem verður
fyrir miklum áhrifum er kynlífsheilbrigði og kynlíf fólks. Um og yfir
helmingur greindra krabbameinssjúklinga eiga við kynlífsvandamál
að stríða og er það með algengustu langtímavandamálum þeirra. Sýnt
hefur verið fram á að heilbrigðisstarfsfólk á oft erfitt með að ræða um
kynlíf og kynlífsvandamál við sjúklinga. Tilgangur þessarar rannsóknar
var að kanna reynslu hjúkrunarfræðinga og lækna af því að ræða um
kynlíf og kynlífsheilbrigði og hvaða þættir hindruðu slíkar samræður.
Efniviður og aðferðir: Gerð var rafræn þversniðskönnun meðal hjúkr-
unarfræðinga og lækna á Landspítalanum í janúar 2011. Notaður var
spurningalisti sem hafði verið þýddur úr finnsku. Könnunin var send
til 156 hjúkrunarfræðinga og 47 lækna sem störfuðu með krabbameins-
sjúklingum á lyflækninga-, skurðlækninga- og kvenlækningasviði.