Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2013, Side 99

XVI VISINDARAÐSTEFNA Hl
FYLGIRIT 73
stofnfrumulínunnar. Nánari rannsóknir miða að því kortleggja betur
hlutverk AREG í greinóttri formgerð brjóstkirtils.
V 98 Basai þekjufrumur lungna sýna merki um
bandvefsumbreytingu í lungnatrefjun af óþekktum uppruna
Hulda Rún Jónsdóttir1-2-7, Ari Jón Arason'-7, Ragnar Pálsson1-13, Sigríður Rut
Franzdóttir'17, Tobias Richter117, Ólafur Baldursson1'1'7, Tómas Guðbjartsson5-7,
Helgi ísaksson3, Gunnar Guðmundsson6'7, Þórarinn Guðjónsson117, Magnús Karl
Magnússon1-2-6'7
’Rannsóknastofu í stofnfrumufræðum Hí, :blóðmeinafræðideild, 3rannsóknastofu í meinafræði,
’lungnadeild og 5hjarta- og lungnaskurðdeild Landpítala, "rannsóknastofu í lyfja- og
eiturefnafræði og 7læknadeild HÍ
aja1@hi.is
Inngangur: Lungnatrefjun af óþekktum uppruna (idiopathic pulmon-
ary fibrosis, IPF) er alvarlegur lungnasjúkdómur sem felur í sér aukna
myndun bandvefsfruma í og við lungnaþekjuvef. Uppruni þessara
frumna er ekki þekktur en talið er að bandvefsumbreyting þekjufrumna
(epithelial-to-mesenchymal transition, EMT) geti stuðlað að vefjatrefjun
í ýmsum líffærum, þar á meða lungnatrefjun. Það er hins vegar ekki
vitað hvaða undirgerðir þekjufrumna í lungum koma við sögu í EMT.
Basalfrumur í lungum eru taldar vera stofnfrumur sem sjá um myndun
annarra þekjufrumna. Markmið þessa verkefnis er að kanna hvort
basalþekjufrumur í sjúklingum með IPF sýni svipgerð EMT og einnig að
kanna hvort slíkar frumur í rækt geti undirgengist EMT.
Efniviður og aðferðir: IPF lituð með hefðbundinni mótefnalitun.
Basalfrumulínan VAIO notuð við frumuræktun. Próteintjáning einnig
metin með Westem blettun. RNA tjáning metin með q-rt-PCR.
Frumuaðskilnaður framkvæmdur með mótefnabundnum segulkúlum.
Niðurstöður: Vefjasýni úr IPF lungum sýndu aukna tjáning á Vimentin
og CK14 í þekjufrumum sem lágu aðlægt svæðum með lungnatrefjun
(fibroblastic foci). Auk þess tjáðu frumurnar ekki lengur kenniprótein
bifhærðra- eða slímseytifrumna. Sermisígildið UltroserG (UG) hvatar
EMT í undirhópi VAIO frumna. Við ræktun á UG varð svipgerðar-
breyting á þessum undirhópi. Frumurnar sýndu svo minnkaða tjáningu
þekjupróteina og aukna tjáningu bandvefspróteina. Eftir aðskilnað gátu
bandvefslíku fmmurnar ekki lengur myndað greinótta formgerð í þrí-
víðum ræktum. Þær höfðu líka aukið skrið og vaxtarhraða. microRNA
200c tjáning var bæld í bandvefslíka hópnum og bendir það einnig til
EMT.
Ályktanir: Þessi rannsókn gefur vísbendingar um að orsök IPF sé
að Muta EMT þekjuvefsfrumna á aðlægum svæðum trefjunar og að
basalfrumur geti verið uppspretta þessara bandvefsffumna f trefjunar-
svæðum sjúkdómsins.
V 99 Æðaþel örvar vöxt og myndun greinóttra formgerða í
þrívíðum ræktunum hjá frumum af blöðruhálskirtilsuppruna
Jón Þór Bergþórsson', Magnús Karl Magnússon1-2'3, Þórarinn Guðjónsson1-1
‘Rannsóknastofu í stofnfrumufræðum Lífvísindasetri og 2rannsóknastofu í lyfja- og
eiturefnafræði HÍ, 3rannsóknastofu í blóðmeinafræði Landspítala
jon. bergthorsson@gmail. com
Inngangur: Þroskun líffæra sem mynduð eru af þekjuvef er háð sam-
skiptum milli þekjufrumna sem mynda líffærið og annarra frumugerða
í nærumhverfinu þar á meðal æðaþelsfrumna. Hlgangur þessarar
rannsóknar var að kanna áhrif æðaþels á formgerð þyrpinga af blöðru-
hálskirtilsuppruna í þrívíðu ræktunarkerfi og að þróa líkan sem endur-
speglar þroskun kirtilsins.
Efniviður og aðferðir: Frumulínur (n=ll) frá heilbrigðri blöðruháls-
kirtilsþekju og/eða krabbameini voru ræktaðar í grunnhimnuefni með
og án æðaþels. Fylgst var með framvindu frumuþyrpinga f confocal
smásjá og tjáning lykilpróteina í þekjuvef var skoðuð með mótefnalitun.
Niðurstöður: Æðaþelsfrumur örva myndun þyrpinga blöðuháls-
kirtilfrumna hvort sem uppruninn er í heilbrigðri kirtilþekju eða
krabbameini. Myndun greinóttra og bandvefslíkra formgerða var mim
algengari í samrækt með æðaþeli. Frumulínan PZ-HPV-7 sem upp-
runin er í eðlilegri (peripheral) kirtilþekju, myndaði stórar greinóttar
frumuþyrpingar sem minna á uppbyggingu blöðruhálskirtilsins. Þessi
eiginleiki var mjög háður þéttleika frumulínunnar í grunnhimnuefninu
og leysanlegra boðefna frá æðaþelinu. Við aukinn þéttleika PZ-HPV-7
kemur fljótlega fram hindnm á myndun greinóttra formgerða en á hinn
bóginn eru frumurnar ekki lífvænlegar við lítinn þéttleika, sérstaklega
séu þær án samskipta við æðaþel.
Ályktanir: Þar sem PZ-HPV-7 er einangruð úr þeim hluta kirtilsins þar
sem flest blöðruhálsldrtilskrabbamein eiga uppruna sinn er líklegt að
þrívítt frumuræktunarlíkan sem byggir á þessari frumulínu komi að
notum í rannsóknum á krabbameinsmyndun auk augljósrar gagnsemi í
rannsóknum á þroskun blöðruhálskirtilsins og samskiptum við æðaþel.
V 100 Breytingar á hjúppróteini mæði-visnuveiru við náttúrulegar
sýkingar
Valgerður Andrésdóttir', Margrét Guðnadóttir2, Hallgrímur Amarson1
‘Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum, 2veirurannsóknastofnun læknadeildar Hí
valand@hi.is
Inngangur: Mæði-visnuveira er lentiveira sem smitast um önd-
unarveg og frá móður til afkvæmis með mjólk. Veiran á það sam-
eiginlegt með öðrum lentiveirum (þar á meðal HIV) að hún helst
í líkamanum þrátt fyrir öflugt ónæmissvar. Mikill breytileiki, sér-
staklega í yfirborðspróteinum, er meðal þátta sem auðvelda veirunni
að komast fram hjá ónæmissvarinu. Yfirborðsprótein lentiveira eru
mjög sykruð, og hafa komið fram kenningar um að sykurhjúpurinn
sé síbreytilegur og verji veirumar fyrir mótefnasvari. I bólusetn-
ingartilraun með mæði-visnuveiru, þar sem reynt var á bólusetn-
ingu í gegnum náttúrulegar smitleiðir, fékkst nokkur vöm, en þó
smitaðist um það bil helmingur þeirra kinda sem vom bólusettar.
Markmið þessarar rannsóknar var að athuga hvort þær veirur sem rækt-
uðust úr bólusettum kindum hefðu stökkbreytt væki í yfirborðspróteini
og kæmust þannig fram hjá ónæmissvarinu.
Efniviður og aðferðir: I bóluefni voru notaðar fixeraðar veiruagnir
ásamt ónæmisglæði. Bólusettar kindur og óbólusettar voru hafðar með
kindum sem vom sýktar með bóluefnisstofni. Veirur voru einangraðar
bæði úr bólusettum og óbólusettum kindum og klónaður um það bil 450
bp bútur úr vækisstöð yfirborðspróteins.
Niðurstöður: Allir veirustofnar, hvort sem var úr bólusettum eða óbólu-
settum kindum höfðu stökkbreytingar í vækisstöð sem leiddu til þess að
þeir komust undan sértæku ónæmissvari. Flestar þessar stökkbreytingar
voru í sykrunarseti, sem styður þá tilgátu að sykrunin gegni sérstöku
hlutverki hjá þessum veirum við að komast undan ónæmissvarinu. Úr
kindum sem höfðu verið sýktar í æð ræktuðust veirur sem vom óstökk-
breyttar, jafnvel 10 árum eftir sýkingu.
Ályktanir: Þetta bendir til þess að hluti af veirunum leynist einhvers
staðar í vefjum líkamans án þess að endurmyndast, en að aðeins þær
veirur sem em virkar í endurmyndun sýki áfram.
LÆKNAblaðið 2013/99 99