Tímarit Máls og menningar - 01.04.1946, Qupperneq 80

70
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Gunnar Benediktsson: BÓNDINN í KREML.
Nokkrar ritgerðir snertandi sögu Jóseps Stalíns.
Bókaútgálan Reykholt h.f. Reykjavík 1945.
Islendingar liafa löngum haft mikið dálæti á persónusögu, svo að oft hafa
þeir misst sjónar af skóginum fyrir eintómum trjám og saga landsins orðið
að æviatriðum einstaklinga. Þótt slíkt hófleysi megi kallast hængur á ráði
okkar, er hitt satt engu að síður, að persónusaga er góð og þarfleg fræðigrein
og má vel endast til gleggri skilnings á einstaklingunum og samtíð þeirra, ef
hvort tveggja er skoðað í réttu ljósi og gagnkvæmri áorkan. Síðustu árin hafa
verið þýddar á íslenzku ævisögur ýmissa merkra manna eriendra, svo sem
Roosevelts, Churchills o. fl., og hefur verið fengur að þeim bókum sumum
hverjum.
I bókaflóði jólanna skolaði einni slíkri skræðu upp í hendur mér. Það er
að vísu ekki rnikil bók að vöxtum, tæpar þrjú hundruð síður í fremur litlu
broti, en fjallar engu að síður um ærið athafnasaman mann og voldugan. Það
er Bóndinn í Kreml, ævisaga Stalíns samin af Gunnari Benediktssyni. Höfund-
ur getur þess, reyndar í inngangi, að hann ætli sér ekki að rita neina heildar-
ævisögu Stalíns, heldur drepa á helztu æviatriði hans, og í undirtitli bókar-
innar er þetta einnig gefið til kynna. Engu að síður fáum við þarna dágott
æviágrip þessarar sögulegu persónu. \'ið fylgjumst með ferli söguhetjunnar
allt frá sveitaþorpinu Górí, þar sem vagga hennar stóð, unz hún er orðin æðsti
valdamaður á sjötta hluta af þurrlendi jarðarinnar. Við leggjum af stað með
henni til prestaskólans í Tíflis með dálítinn geitarostsbita í nesti, könnum með
henni fræðirit Darwins og Marx, gistum fangelsi zarsins og kynnumst Síberíu-
vist sjö sinnum, störfum sífellt að málefnum alþýðu, tökum þátt í stórkostleg-
ustu byltingu mannkynssögunnar og mikilfenglegasta nýsköpunarstarfi, er um
getur. Höfundur skiptir bókinni í kafla og skulu hér nefndar helztu fyrirsagn-
irnar, með því að þær gefa nokkra hugmynd um efnisröðun. Eru þær sem hér
segir: Þar sem mín vagga var, Guðíræðineminn frá Górí, Meðal verkamanna
í Tíflis, Sosso í Batumborg, Koba í fangelsi, Aldan rís, Hörfað til nýrra stöðva,
Friðartímabilið, Aukið verksvið, Við fiskidrátt í Jenissu, Nýr tími í heiminn
borinn, Frammi fyrir landabréfinu, Hingað og ekki lengra, Eg kenni í brjósti
um vísindin, Hvorki Gyðingtir né Grikki, Hugsjónir og hefndarverk, Nokkrir
ræðustúfar. Kaflaskipting í slíku riti er góð og sjálfsögð, en hitt þykir mér
nokkur ókostur, að tímabilið eftir byltinguna hefur orðið nokkuð afskipt og
ekki fengið það rúm, er því bar. Höfundur getur þess reyndar, að erfitt sé að
rita sögu Stalíns, nema að rekja sögu Sovjetríkjanna á þessu tímabili, og er
það að vísu salt, með því að Stalín er snar þáttur af sögu lands síns og verður
saga hans einungis rituð með hliðsjón af sögu þess. Ég teldi t. d., að heppi-
legra hefði verið að skipta kaflanum Hugsjón og hefndarverk niður í smærri
kafla, þar sem lýst hefði verið verkefnum og áföngum hinnar sósíölsku upp-
byggingar og þeim árekstrum, er af þcim leiddi. Slíkt hefði að minni hyggju