Tímarit Máls og menningar - 01.04.1946, Síða 82

72
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
haustið 1939 brá svo við, að þessari tillátssemi var hætt, öllum útbúnaði vegna
fiskirannsókna rutt á braut, og síðan hefur orðið að leigja ýmis skip til nauð-
syn'.egustu rannsókna en öll stríðsárin hafa athuganir á hafi úti lagzt niður,
vegna fjárskorts og skipaskorts, einmitt þau árin, sem útgerðin hefur horið
mest úr býtum og hefði að sjálfsögðu átt að leggja eitthvað af mörkum til
þess að búa í haginn fyrir framtíðina. Er þetta með augljósustu dæmum um
skammsýni okkar og fyrirhyggjuleysi, jafnvel ábyrgðarleysi gagnvart fram-
tíðargengi okkar sem fiskveiðiþjóðar.
Einn meginþáttur fiskirannsókna er söfntin gagna og athuganir á hafi úti,
annar er úrvinnsla þeirra á rannsóknarstofu í landi. Æði mörgum upplýs-
ingum má þó safna við löndttn fisksins og á það sérstaklega við um rann-
sóknir á aldursflokkuni, kyni, stærð og vexti fiska. Hafa hérlendar fiskirann-
sóknir að langmestu leyti stuðzt við slík gögn og verður að hafa það í huga,
þegar árar.gur þeirra er metinn. En menn verða að gera sér það ljóst, hvíiík-
um erfiðleiktim það er bttndið að ná sambærilegum árangri og vísindamenn
annarra þjóða, sem hafa rannsóknarskip og fullkomnustu rannsóknarstofui til
umráða. Er fullkomið rannsóknarskip sjálfsögð krafa, sem fiskirannsóknirnar
verða að gera til ríkisins og útgerðarinnar.
Þrátt fyrir þau hágbornu vinntiskilyrði, sem að franian er um getið, ltefur
Árna Friðrikssvni og starfsliði hans tekizt að safna umfangsmiklum gögnum
tint lífshætti og einkenni síldarstofnsins við Norðurland, og ef að líkindum
lætur á þessi gagnmerka bók eítir að valda þáttaskiptum í rannsókn norræna
síldarkynsins. Hennar hefttr þó verið heldur lítið getið, enda þótt hún sé
meðal stærri hóka, sem birzt hafa í íslenzkri ráttúrufræði. Auk þess er hún
rituð á íslenzku, þannig að sérhverjum íróðleiksfúsum manni er innan ltandar
að kynnast skoðunum þess manns, er mest hefur reynt til að ráða gáturnar,
sem stöðugt eru umtalsefni manna á meðal um lífshætti þessarar duttlunga-
fullu skepnu.
§
Skoðanir Árna em í meginatriðum svo gerólíkar þeim, sem áður voru ríkj-
andi, að hér verður ekki h á því komizt að gera örstutta grein fyrir lielztu
niðurstöðum fyrri rannsókna.
I flestum greinum fiskirannsókna var Bjarni heitinn Sæmundsson brautryðj-
andi hér á landi. Á það líka við um síldarrannsóknir. Fyrir síðustu aldamót
hafði honum tekizt að sýna fram á, að hér við land var aðeins um eina síldar-
tegund að ræða, enda þótt alþýða manna gæfi henni ýmis nöfn eftir aldri og
þroska, og sérstaklega fróðleg þótti sú frásögn hans, að hafsíldin við Norður-
land er ekki í hrygningarástandi á sumrin.
Þetta atriði þótti skýrast nokkuð, þegar það varð Ijóst af rannsóknum Dana
hér við land árin 1903 og 1901, sem órjúfanlega eru tengdar við nafn Johann-
esar Schmidt, að síldarseiði fundust aðeins á sveimi við suður- og vestur-
strönd landsins. Ályktaði Schinidt af þessu, að líkir væru hættir síldarinnar
og ýmissa fiska af þorskaætt, þ. e. aS hún hrygndi við suður- og vesturströnd