Tímarit Máls og menningar - 01.04.1946, Blaðsíða 88

78
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
uð beint upp eftir Flóru íslands eftir Stefán Stefánsson (1924) eða þýdd orð-
rétt upp úr Norsk Flora eftir Johannes Lid (1944). Upplýsingar um hæð
plantnanna, útbreiðslu o. þ. h. er þó tekið upp úr Johs. Gröntved: The Pterid-
ophyta and Spermatophyta of Iceland (1942).
Það er að vísu varla hægt að komast hjá því, að flóruhöfundar styðjist við
aðrar flórur, þegar þeir semja hækur sínar. En þegar höf. segir í formálanum
„Bókin er að miklu leyti ólík öðrtim íslenzkum ritum um sama efni“, og skrifar
síðan lýsingar á rúmum 100 tcgundum (af ca. 500) svo að segja orðrétt eftir
Flóru Islands, á annað hundrað tcgundir að hálfu leyti, í sama hlutfalli ættar-
lýsingar og lykla, þá er höf. kominn langt út fvrir öll takmörk velsæmis. Það
hefði að minnsta kosti átt að geta þess í formálanum, en þar er ekki einu sinni
minnst á, að það sé stuðzt við þessa hók. Þetta er kallað ritstuldur á íslenzku
og álitið vera sú mesta óhæfa, sem nokkur vísindamaður getur gert sig sekan
um. Þetta er því ósæmilegra, sem höf. var kunnugt um, að ný og endurbætt
útgáfa af Flóru Islands er í undirbúningi.
Einhverra hluta vegna hefur höf. þó ekki kunnað við að endurprenta alla
Flóru íslands undir sínu nafni, heldur hefur hann lagt á sig það erfiði að
þýða allmikið upp úr Norsk Flora eftir Lid. Rúmlega 250 tegundalýsingar eru
að öllu leyti teknar úr þessari bók, um 150 að hálfu leyti (og þá hinn helm-
ingurinn oftast úr Flóru Islands), sömuleiðis ættarlýsingar og lyklar að all-
verulegu leyti. Eru þá víst 17 tegundalýsingar (t. d. þrjár ribstegundir) eftir,
auk fíflanna, þar sem höf. hefur ekki stuðzt að ráði við þessar tvær hækur.
Fíflana ætla ég að taka til meðferðar alveg út af fyrir sig og kem ég að þeim
síðar.
Maður skyldi nú ætla að þetta væri vandalaust verk, en það hefur þó orðið
höf. ofraun, og hefur honum tekizt að koma að aragrúa af vitleysum, allskon-
ar villum, sem stafa af kunnáttuleysi, fljótfæmi eða hroðvikni. Það er hægt
að fyrirgefa, þótt einstaka villur slæðist með, ef bókin annars er ávinningur
fyrir lesendurna. En þegar svo illa er að farið, að ekkert er til að vega á
móti, er betur heima setið.
Þótt ég hafi gert mér far um að kynna mér bókina sem vandlegast, er þó
ýmislegt í henni, sem ég hef ekki gefið mér tíma til að athuga, t. d. latnesku
nafnagiftirnar og svo áðurnefndar 17 tegundir. Eitt atriði er það, sem hefur
verið mér talsverður þrándur í götu við gagnrýningu bókarinnar: Ég hef ekki
frekar en höf. átt neitt við grasafræðilegar rannsóknir á Islandi, og í Höfn
hefur vinna mín síðustu árin verið á öðru sviði en við flórurannsóknir. Lykla
og tegundalýsingar verður ekki að fullu dæmt um, nema flóran sé notuð við
greiningu jurta; ég hef aðeins lesið bókina, en villufjöldinn leynir sér ekki.
Til þess að lesendur mínir haldi ekki, að þessi orð mín séu aðeins rakalaus-
ar staðhæfingar, ætla ég að tína eitthvað til af þeim fjölda af dæmum, sem ég
hef máli mfnu til sönnunar.
Ég ætla þá fyrst að tilfæra nokkur sýnishorn af afskrift höf. úr Flóru íslands
og þýðingum hans úr Norsk Flora. llvort höf. hefur sjálfur breytt svolítið