Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Page 97

— Gamall.
— Til að finna á sér þegar ætlar að
rigna.
— Það gamall að þú hafir haft áhyggj-
ur af veðrum.
— Eg hef áhyggjur af veðrum.
— Það gamall að þú sért hættur að kvef-
ast og hættur að fá lungnabólgu og hættur
að vita hvort þú sért blautur eða þurr.
— Ég held menn hafi engar áhyggjur
yfirleitt eftir það.
— Þær eru byrjunin."
Sagan sjálf er skrifuð í ljóðrænum end-
urminníngatón. Stíllinn er fremur hægur
og lygn og málfarið viðkunnanlegt og
stundum skemmtilega norðlenzkt, en ekki
tilþrifamikið og stöku sinnum bregður fyr-
ir smá hnökrum.
Ég set hér eitt dæmi úr sjálfri sögunni,
upphaf 5. kafla. Gott dæmi um það hvemig
Indriði skrifar lýriskan stíl:
„Gamli maðurinn var kominn niður á
bakkann og byrjaður að snúa skömmu fyr-
ir hádegi. Það hafði verið stopull þerrir í
tvo daga en nú hafði létt til og sólin skein
á holtið austan í hólnum og stararsundið
og heyið í flekkjunum. Skáramir náðu fram
á brún gróðurtorfunnar og þar sem ekki
hafði sprangið úr bakkanum lágu bleik ljá-
förin í hreinrökuðum bogum niður að ár-
vatninu sem var tært og hægstreymt og glóði
í sólskininu og það var eins og sumarið væri
að byrja. Gamli maðurinn var á skyrtunni
að rifja. Einar og hann höfðu slegið bakk-
ann fyrir skömmu og hann hafði notað
þurrkleysudagana til að raka heyið í flekki.
Hafgolunnar var ekki farið að gæta þetta
snemma dagsins. Hún var alltaf góður þerr-
ir og það brást ekki hún kæmi í svona veðri
þótt áliðið væri sumars. Vegna hennar
hafði hann byrjað á syðsta flekknum og
sneri görðunum gegn sól. Þomandi óhrak-
ið grasið minnti hann á tíma, þegar konur
gengu um engin með nakta handleggi rauða
Umsagnir um bœkur
af sólbruna, vettlingaðar hendur á hrífu-
sköftum, mosk á sokkum og ljósa skýlu-
klúta; einnig mundi hann hvella hlátra
undir bólsturstöfnum og kaldan skyrhrær-
ing í leirskálum og kvöldin þegar gengið
var heim frá rökuðum skákum og jörðin
var bleik milli sætanna og kflamir höfðu
fengið augu sín að nýju. Nú var ekki á neitt
að horfa nema stöku mann á litlum ljáar-
blettum sem bar sig við að bjarga síðslægj-
unni undan haustveðmnum.“
Indriða hefur ekki tekizt að skapa sér-
lega eftirminnilegar persónur í þessari bók,
nema Ólaf gatnla. Veldur þar trúlega mestu
hve samtölin em óekta, en þeim virðist ein-
mitt ætlað að láta persónumar túlka sjálf-
ar sig. Margrét heimasæta finnst mér vera
helzt til heimsvön og ákveðin í ástamálun-
um af skagfirzkri blómarós frá krepputím-
anum að vera. Aðalsöguhetjan Einar er
nokkuð á reiki og lesandi á dálítið erfitt
með að setja sig inní hugarheim hans og
gerast beinn þátttakandi i athöfnum hans.
Til þess kynnist maður honum ekki nógu
vel. Sérstaklega er ósannfærandi sú ein-
dreigna ákvörðun hans að selja jörðina og
flytja burt eftir lát föður síns. Maðurinn er
úngur, á jörð og bú — og konu. Ekki getur
hann farið annað en í kaupstað og þá helzt
til Reykjavíkur og þángað virðist hann
stefna, einn, í sögulok. En þar er líka
kreppa og atvinnuleysi, og varla björgulegt
ólærðum aðkomumanni. Þessi skuld í kaup-
félaginu, sem hann þarf alls ekki að borga
getur ekki verið nægileg ástæða.
Hafi höfundur ætlað sögunni að skýra
nokkuð hinn margumtalaða flótta úr sveit-
inni, hlýtur það að teljast alvarlegur galh
að einmitt sú skýríng skuli ekki vera Ijós
og sannfærandi.
En þrátt fyrir allt það, sem hér hefur ver-
ið sagt sögunni til lasts, skal það sagt að
„Land og synir“ er vel læsileg saga og alla-
vega betra verk en „79 af stöðinni", þótt
87