Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Page 112

Tímarit Máls og menningar
um þessar mundir meðal yngri Hafnarstúd-
enta, og óneitanlega er lýsing Þorsteins í
meira lagi spaugileg, þótt ekki sé hún góð-
viljuð.
íslenzkir Hafnarstúdentar áttu oftast í
basli, höfðu úr litlu að spila og voru
kannske sjaldnast miklir fjármálamenn, en
vildu þó reyna að vera menn með mönnum.
Afleiðingin varð oft botnlausar skuldir og
margskonar óreiða, stundum algert skip-
brot. í fyrra þætti bréfanna er sögð ein slík
raunasaga, en það eru bréf Torfa Eggerz til
foreldra sinna og bróður og nokkur önnur
bréf sem varða hann. Sú saga er ekkert eins-
dæmi, en bréf Torfa birta okkur hana í öll-
um sínum átakanlega einfaldleik. Þessir ís-
lenzku sveitapiltar voru allt annað en auð-
mjúkir, þeir neituðu að láta fátækt og erf-
iða aðstöðu smækka sig, kusu jafnvel held-
ur sjálfsmorð en að þola smán og Htilsvirð-
ingu. Uppreisnarhugurinn í bópnum kring-
um Baldvin Einarsson kemur líka fram í
deilunni við Rask, þar sem lítilfjörlegt til-
efni varð til að kveikja í þjóðarmetnaði ís-
lenzkra Hafnarstúdenta svo að þeir gengu í
berhögg við hálærðan mann og frægan eins
og Rask, ekki síður en við eldri og gætnari
landa sína.
í síðari þætti bréfanna er brugðið upp
mörgum skemmtilegum og athyglisverðum
myndum úr Hfi Hafnarstúdenta á milli 1880
og 1890. Þar ber einna mest á erjum meðal
Hafnar-íslendinga, sem voru næsta harð-
skeyttar á þessum árum og áttu sér margvís-
legar rætur. Eru þar ekki sízt fróðleg bréf
þeirra Finns Jónssonar og Jóns Þorkelsson-
ar, en þeir komust snemma á öndverðan
meið, og greri aldrei að fullu um heilt með
þeim. En í þeim bréfum sem þarna eru birt
má ýmislegt finna til nánari skýringar á
þeirri deilu, og þá einkum í þeim bréfum
sem varða Rask-hneykslið. Sýnilegt er að
Jóni Þorkelssyni hefur þótt sér freklega
misboðið af þeim flokki sem Finnur fyllti,
jafnvel þótzt svikinn af þeim í tryggðum,
en hann var ekki sá maður að hann gleymdi
mótgerðum af því tagi eða gerði minna úr
en efni stóðu til.
En þó að flokkadrættir Hafnarstúdenta
á þessum árum væru ekki merkilegir í sjálf-
um sér, þá er vafalaust að þeir drógu oft
dilk á eftir sér þegar stúdentarnir eltust og
sneru heim, enda drógust Reykjavíkurblöð-
in oftar en einu sinni inn í deilumar, og
þær fléttuðust saman við stjómmálabarátt-
una á fleiri vegu en einn. Hafnarstúdentar
áttu ennþá drjúg ítök í íslenzkri pólitík á
þessum árum, eins og sjá má t. d. af tilraun-
um þeirra til að hafa áhrif á stefnu Þjóð-
ólfs, eftir að Þorleifur Jónsson hafði tekið
við honum, en um það koma fram ótvíræð
dæmi í þessari bók; en Þorleifur hafði áð-
ur tekið þátt í félagsskap róttækari Hafnar-
stúdenta. Meðal annars er gaman að sjá að
Valtýr Guðmundsson hefur snemma farið
að velta því fyrir sér hvemig haganlegast
mætti nota blað til áróðurs í pólitískum efn-
um, og er hvergi feiminn að leggja ritstjóra
Þjóðólfs lífsreglur á því sviði.
Bréfritarar síðara þáttarins urðu flestir
þjóðkunnir menn og lifðu margir hverjir
langt fram á þessa öld; þeir eru því síður
en svo ókunnir mörgum sem nú lifa, en
samt bæta þessi bréf ýmsum dráttum í þá
mynd sem flestir munu gera sér af þeim. En
auk þess em þau merkileg aldarfarslýsing á
lífi þessa sérstæða hóps, Hafnarstúdent-
anna áratuginn 1880—90, heimild um æsku
þeirrar kynslóðar sem var fullþroska um
aldamótin og setti að verulegu leyti mark
sitt á íslenzkar menntir og stjómmál í upp-
hafi þessarar aldar. /. B.
102