Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Page 113

Nokkrar athugasemdir um
landafundi og menningar-
sögu víkingaaldar
wyn JONES, prófessor í Aberystwyth á
Bretlandi, er einhver mikilvirkasti þýð-
andi og skýrandi íslendinga sagna, sem nú
er uppi. Fyrir nokkrum árum kom Egils
saga út í þýðingu hans, 1961 gaf hann út 9
Islendinga sögur á vegum Oxford Press
undir titlinum: Eirik the Red and other Ice-
landic Sagas, og nú birtir hann allmikið rit
um landkönnun og landnám Víkinga á eyj-
um og ströndum Norður-Atlantshafs.1
G. Jones er ekki venjulegur fræðimaður,
heldur dálítið óstýrilátur rithöfundur og
hefur gefið út nokkrar skáldsögur. Hann
þýðir fomrit okkar á ensku vorra daga,
vandað mál, dálítið hátíðlegt á stundum,
en blæbrigðarikt. Hann leyfir sér að skera
niður ættartölufróðleik, sem snertir ekki
beint söguganginn. Það þyrftum við einnig
að gera í alþýðlegum útgáfum í framtíð-
inni.
Nýjasta bók G. Jones: The North Atlantic
Saga — markar tímamót í sögu Grænlands
— Vínlandsbókmennta. Hún skiptist í tvo
þætti: Inngang, söguna (The Story) og
heimildimar, en að bókarlokum eru nokkr-
ar viðbætur: stutt ritgerð um Njáls sögu
(Greatest of Sagas) og önnur um Straum-
fjörð á Vínlandi, þýðing á þætti Þórarins
Nefjólfssonar í Ólafs sögu helga (Heims-
kringlu), grænlenzkri sögn um Ungortok og
síðasta norræna Grænlendinginn, og að lok-
um er gerð grein fyrir textum þýddra rita,
bókfræði og nafnaskrá.
Heimildaþátturinn er um helmingur bók-
1 Gwyn Jones: The Norse Atlantic Saga,
Being the Norse Voyages oj Discovery and
Settlement in Iceland, Greenland, America.
London, Oxford University Press, 1964, 246
bls.
Umsagnir um batkur
arinnar. Hann hefur að geyma þýðingar á
helztu fomritum íslenzkum, sem fjalla um
landafundi víkinga. Þar er öll íslendinga-
bók Ara fróða (d. 1148), valdir kaflar úr
Landnámabókunum, sem greina frá fundi
íslands og fyrstu byggð; Grænlendingasög-
urnar, um landnám á Grænlandi, stofnun
biskupsstóls í Görðum og fund Norður-
Ameríku, Vínlands hins góða.
Um þessa atburði fjalla ýmsar aðrar
heimildir, íslenzkar og erlendar, fornfræði,
ömefni o. s. frv, og gerir höfundur nokkra
grein fyrir þeim í söguþætti sínum. Ritað-
ar heimildir em þó enn sem komið er einar
til frásagnar um siglingar víkinga til Vín-
lands.
Ég er ekki dómbær um það, hve málið á
þýðingum rithöfundarins G. J. lætur vel í
eyrum Englendinga. Hitt get ég vitnað, að
þýðingin er yfirleitt nákvæm og traust.
Hugtakið „Norsemen“ er dálítið hlut-
drægt sem samheiti á sæfömm víkingaaldar
á Norður-Atlantshafi, en Víkingar teljast
þeir allir, hvaðan sem þeir vom kynjaðir.
Sagan. Síðasta áratug hefur víkingaöld
átt upp á pallborðið hjá fræðimönnum á
Vesturlöndum, og margs konar rannsóknir
hafa eflt þekkingu okkar á sögu og menn-
ingu þess tímabils. í söguþættinum rekur
G. J. landfundasögu víkingaaldar í Ijósi
nýjustu rannsókna; þar er að finna bezta
yfirlit, sem hingað til hefur verið samið um
þá atburði.
Víkingaöld er fyrsta mikla landkönnunar-
tímabilið í sögu Vesturlanda. Þá flytjast
Evrópumenn fyrst þúsundum saman búferl-
um yfir úthafið og hefja reglubundnar út-
hafssiglingar. ísland var fyrsti áfangi þeirra
á leiðinni yfir hafið.
ísland. Ekki hof, heldur skáli. Um land-
nám og byggðarsögu fslands hefur verið rit-
að frá því á 12. öld. Kaflinn um það efni í
bók G. J. er stundum dálítið gamaldags.
Árið 1939 leiddu rannsóknir í ljós, að það,
103