Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Page 121

ir nesið. Þar var grunnsævi mikið að fjöru
sjávar“. Þar féll á úr vatni einu, og lögðu
þeir skipi sínu á vatnið. „Meira var þar
jafndægri en á Grænlandi eða Islandi; sól
hafði þar eyktarstað og dagmálastað um
skammdegi." „Þar komu engin frost á vetr-
um og lítt rénuð þar grös,“ og Tyrkir las
vínber. Þar reisti Leifur sér hús og nefnd-
ust Leifsbúðir.
Síðar fer Þorvaldur, bróðir Leifs, í leið-
angur til Leifsbúða á Vínlandi. Þaðan fer
hann í könnunarferð suður með landi sum-
arið eftir. Þar voru hvítir sandar, eyjótt
mjög og grunnsævi mikið. Á öðru sumri ætl-
aði Þorvaldur að sigla norður fyrir landið,
en braut skip sitt á nesi, sem hann kallaði
Kjalames. Þar dvaldist þeim við skipa-
smíði, en komust þó austur fyrir landið „og
inn í fjarðarkjafta þá, sem þar voru næstir,
og að höfða þeim, er þar gekk fram“. „Hér
er fagurt, og hér vil ég bæ minn reisa,“ seg-
ir sagan, að Þorvaldur hafi mælt, er hann
kom á land, en þar féll hann í viðureign
við Skrælingja. Fleiri staðarlýsingar á Vín-
landi er ekki að finna í Grænlendinga
sögu.
Vínland var syðst þeirra landa, sem nor-
rænir menn könnuðu vestan Atlantshafs. í
íslenzkri heimslýsingu frá því um 1300 seg-
ir, að sumir ætli, að það gangi af „Affrica“.
Höfundur hennar telur, að Norður-Atlants-
hafið sé innhaf, umlokið landahring: Nor-
egur, Finnmörk, óbyggðir frá Bjarmalandi,
Grænland, Helluland, Markland, en þaðan
liggur Vínland til Afríku.
Höfundur Eiríks sögu rauða þekkir kenn-
inguna um landahringinn, sbr. þegar hann
segir, að Eirík hreki „um haf innan". Þetta
var f jölvís maður, sem leitaðist við að leið-
rétta fornar missagnir eftir nýjum vísdómi.
Af landfræðiþekkingu sinni sér hann, að
Vínland getur ekki legið jafnnorðarlega og
Grænlendinga saga gefur í skyn, eða um 9
dægra, 5 sólarhringa siglingu í útsuður frá
Umsagnir um bœkur
Herjólfsnesi. Frægasta dæmið um þá þekk-
ingu hans er frásögn Eiríks sögu utn afstöðu
Þjóðhildarkirkju til bæjarhúsa í Bratta-
hlíð. Höfundur Eiríks sögu lætur Vínlands-
fara sigla norður um Vestribyggð og Bjarn-
arey (Disko) og yfir Davíðssund, þar sem
skemmst er milli landa, en ekki taka kóss-
inn beint í útsuður frá Herjólfsnesi, eins og
Grænlendinga saga gefur í skyn, að þeir
hafi gert. Fræðimenn hafa fallizt á, að þetta
sé sennilegasta leiðin vestur til Marklands,
eins og þá var háttað skipakosti og siglinga-
tækni, og má styðja þá skoðun ýmsum rök-
um. Minninga um þessa leið gætir í Græn-
lendinga sögu, þar sem segir frá leiðangri
Þorsteins Eiríkssonar. Ferðin suður til Vín-
lands hefst því í rauninni norður við Disko
nálægt 70° n.br., en þar með verða vega-
lengdir Grænlendinga sögu enn fjarstæðari
en áður. Höfundur Eiríks sögu þarf því að
lengja gríðarlega fjarlægðirnar frá Mark-
landi suður á Vínland til þess að finna því
skynsamlegan stað miðað við gróðursæld.
Frá Marklandi lætur hann leiðangur Karls-
efnis sigla „suður með landinu langa stund
... lá landið á stjóm; voru þar strandir
langar og sandar. Þeir reru til lands og
fundu þar á nesinu kjöl af skipi og kölluðu
þar Kjalames. Þeir kölluðu og strandimar
Furðustrandir, því að langt var með að
sigla.“
í Eiríks sögu er engin skýring gefin á
því, hvemig kjölurinn komst á nesið, því að
Þorvaldur Eiríksson er þar látinn vera í
leiðangri Þorfinns, en ömefninu vill höf-
undur ekki sleppa. Hann virðist gera ráð
fyrir því, að það sé á Furðuströndum. „Þá
gerðist land vogskorið", sbr. fjarðarkjaft-
ana í Grænlendinga sögu. „En er þeir höfðu
siglt fyrir Furðustrandir,“ þá láta þeir þol-
hlaupara á land, karl og konu, og koma þau
aftur með vínber og hveitiax sjálfsáið.
„Gengu þau á skip út, og sigldu þeir síðan
leiðar sinnar,“ segir sagan, eins og um ein-
111