Tímarit Máls og menningar - 01.12.1968, Page 21

ábatavon fólk þetta til að hrúgast
híngað; eða hugsjón; einhver sam-
tök hafa orðið að vera, en hvernig
löguð? Hverjir gerðu þeim skip, hin
fyrstu atlantshafsskip haffærandi?
Hvernig greindust þessir menn að
hundraðshluta samkvæmt flokkun
búandlýðs á miðöldum? Hve mörg
prósent voru frjálsir bændur / leigu-
liðar / einyrkjar / leysingjar / bú-
lausir menn / þrælar? Eða var þetta
húngurlýður? Einn elstur landnámu-
höfunda (Styrmir) segist skrifa um
landnám til að afsanna fyrir útlend-
íngum þá skoðun sem virðist hafa
verið almenn, að vér værum komnir
útaf þrælum og illmennum. Hvað átu
þeir, hverju klæddust þeir á íslandi?
Var önnur lífsbjörg en veiðiskapur?
Hver var staða kvenna meðal þeirra?
Hvað var leingi verið að koma upp
búpeníngi og dráttardýrum? Hver
voru híbýli þeirra á frumbýlíngsár-
um í hörðu landi og auðu: tjöld /
hellar / torfhróf /jarðholur? Hvern-
ig unnu þeir rekavið til húsa á tíma
áðuren sögin varð fundin? Hver
tæki höfðu þeir til að flytja fólk og
farángur úr stað í ókunnum lands-
skap fjalla jökla hrauna og sanda,
og alt sundurskorið af illfærum vatns-
föllum?
Það er ekki fyren í bókum sem
samdar voru hundruðum ára síðar
að við fréttum að landnámsmenn og
afkomendur þeirra á íslandi hafi lif-
að í góðu geingi fyrir öndverðu,
HiS gullna tóm og arfur þess
ósparir að vinna hetjudáðir í ridd-
aralegum ástum og bardögum útaf
sóma sínum, uppáfærðir og vopnað-
ir einsog meginlandsgreifar á dögum
söguhöfundar.
Orsök þess að sagnfræði á erfitt
að útlista upphaf okkar sem þjóðar
er sú staðreynd að fyrstu 130 ár
þjóðarævinnar höfðum við ekki let-
ur. Þar sem ekki er letur, þar er
eingin saga. Island var bygt af alger-
lega óskrifandi bændum og fiski-
mönnum úr Vesturnoregi að því er
framast verður séð; ekki einusinni
örmull af rúnum hefur fundist í
landinu úr tíðinni fyrir kristnitöku,
einsog títt var að rísta í töfraskyni
eða minníngar sumstaðar á norrænu
svæði.
Ólæsi heldur velli uns komið er
lángt frammá kristinn tíma. Stafróf
hefur ugglaust borist í landið á
messutextum handa klerkum. Þó
hærri klerkastétt hér hafi hlotið að
samstanda af útlendum trúboðum
fyrst í stað er vitað að úngir menn
voru snemma uppfræddir í klerka-
fræðum á trúboðsskólum sem út-
lendíngar settu hér til bráðabirgða
uppúr árinu 1000. Mál þjóðarinnar
er ekki farið að setja á bók svo menn
viti fyren seint á öðrum tugi tólftu
aldar; enda ekki mikill siður á mið-
öldum að setja þjóðtúngur á bók.
Samt má segja að hér hafi ekki fram-
ar verið algert ólæsi eftir að upp
voru komnir innan þjóðfélagsins
227