Tímarit Máls og menningar - 01.12.1968, Blaðsíða 133

hagstjórnaraðferðir, sem að nokkru
leyti eru hermdar eftir vesturlenzk-
um fyrirmyndum, og býr á bak við
það ósk um að veita rússnesku þjóð-
inni nokkra fróun eftir langt harð-
æri. Jafnvel þótt framleiðslutækin í
Sovétríkjunum séu í eign alþjóðar,
er sú hætta á ferðum að með þessu
móti verði stofnað til neyzluþj óðfé-
lags af nýju tagi. Stefnan sem Sovét-
ríkin hafa valið í alþjóðamálum,
einkaviðræður þeirra við Bandarík-
in, illa dulin óbeit þeirra á „óþolin-
móðum byltingarsinnum“ meðal er-
lendra kommúnista, heift þeirra
vegna ögrunar Kínverja, allt stafar
þetta af því hve vandráðið er fram
úr erfiðleikum þeirra heimafyrir.
Kínverjar hafa risið öndverðir
gegn hinu vanmáttuga valdakerfi
skriffinnskunnar. Það svar sem þeir
leita er gagnstætt svari Rússa. Þeir
rísa gegn „efnahagslögmálum“ er rétt-
læta myndu mikinn ójöfnuð um lang-
an aldur og láta eignasöfnun og auk-
innhagvöxt sitja í fyrirrúmi fyrir öllu
öðru í þjóðlífinu. Þeir sætta sig ekki
við að frestað verði um óralangan
tíma að koma á því jafnræði sem
kommúnisminn gerir ráð fyrir.
Af þessum sökum öllum hafa þeir
valið þá einu leið sem virtist vera
þeim opin: Afturhvarf til lýðræðis
öreiganna í afdráttarlausri mynd, að
völdin yrðu fengin fjöldanum í hend-
ur. Það má vel vera að þær aðferðir
sem þeir hafa beitt til þess að vekja
Menningarbyltingin kínverska
allan fjöldann, 700 miljónir manna,
til þátttöku í stjórnmálum séu ein-
faldar og frumstæðar, en hefur mark-
ið nokkurs staðar nokkru sinni verið
sett jafn hátt?
Svar Kínverja við skriffinnskunni
hefði vitaskuld verið meira sannfær-
andi ef þeir hefðu í rauninni brotið
vandamálið til mergjar. Algild þýð-
ing menningarbyltingarinnar hefði
sjálfsagt verið auðskildari ef Kín-
verjar hefðu einnig rannsakað af
meiri gaumgæfni heimsástandið sem
oft er flóknara en þeir kæra sig um
að viðurkenna og ef þeir hefðu verið
í tengslum við aðrar hyltingarhreyf-
ingar sem bygð væru á gagnkvæm-
um skilningi. Versti annmarki menn-
ingarbyltingarinnar er auðvitað sú
persónudýrkun sem gert hefur „rauða
kverið“ að tvíeggjuðu vopni: Það
hvetur til frjálsrar hugsunar með rök-
vísi innihaldsins og boðar að hver
sé ábyrgur gerða sinna, en elur jafn-
framt upp í mönnum átrúnað á sann-
leika sem birtur hafi verið í eitt
skipti fyrir öll af manni sem hafinn
sé yfir allt og alla, Mao Tse-tung.
Allar þessar mótsagnir sem búa
í menningarbyltingunni eru kvíð-
vænlegar: Við erum ekki að fást við
einfaldan atburð sem aðeins boði
glæstar framtíðarvonir. En því að-
eins getur gagnrýni komið að notum
að hún sé byggð á skilningi á raun-
verulegum málavöxtum. Ekkert væri
ófrjórra en að ætla að kanna önnur
339