Tímarit Máls og menningar - 01.12.1968, Blaðsíða 118

Tímarit Máls og menningar
maurar geta fellt tré. Þið eruð haldn-
ir draumórum! Byltingarsinnaðir
menntamenn, nú er sú stund komin
að lagt skal til atlögu! ... Við skul-
um brjóta af okkur hlekkina og sópa
burt miskunnarlaust öllrnn gerspillt-
um og illgjörnum öflum og öllum
endurskoðunarsinnuðum gagnbylt-
ingarmönnum af tagi Krústjofs!“
Flokkurinn gat ekki látið sem ekk-
ert væri gagnvart þessari uppreisn
stúdenta sem svo sýndist vera. Hann
sendi því „starfshópa" í háskólana
til þess að standa þar fyrir eins kon-
ar hreinsunum og taka við forystu
stúdentahreyfingarinnar. Fyrsta verk
þessara hópa var að setja af flesta
forráðamenn í háskólanum og síðan
voru allir flokksfélagar látnir ganga
undir allsérstæð pólitísk próf. Komm-
únistar voru læstir inni í kennslu-
stofum þar sem þeir voru látnir sitja
lon og don við lestur rita Maos for-
manns og ekki leyft að fara heim til
sín nema með leyfi hinna nýju hús-
bænda. Allir urðu að upphefja sjálfs-
gagnrýni — þeir einir sem það gerðu
fengu að kveðja félaga sína sem lágu
enn yfir doðröntum Maos formanns.
Loft varð undarlega lævi blandið
í Peking. Enginn vissi fyrir víst hvað
var að gerast í háskólunum, né hvað
lægi á bak við þessa hreinsun, en
alla grunaði að eitthvað sérstakt
hefði verið ákveðið í æðstu stjórn
flokksins og að búast mætti við breyt-
ingum, jafnvel mjög óþægilegum
breytingum. Síðar sökuðu rauðir
varðliðar og þá stjórnarblöðin Líú
Sjao-sji um að hafa vísvitandi verið
valdur að þessu ógnvekjandi ástandi
í því skyni „að skaða marga til þess
að geta haldið verndarhendi yfir ör-
fáum slæmum leiðtogum“. Líú Sjao-
sji var vafalaust ábyrgur fyrir þeirri
ráðstöfun að „starfshóparnir“ voru
sendir í háskólana, en líklegt má telja
að fyrir honum hafi vakað að treysta
áhrif æðstu stj órnarvalda og beina
hreinsunareldinum — sem nú virtist
óumflýjanlegur — að lægra settum
foringjum flokksins.
Mao reis öndverður gegn þessari
aðferð. í júlílok 1966 sneri hann
aftur til Peking, lét afturkalla „starfs-
hópana“ og kvaddi saman sérstakan
fund miðstjórnarinnar. Menningar-
hyltingin hafði þannig á nokkrum
mánuðum stigmagnazt tvívegis. í
fyrra skiptið höfðu hafizt víðtækar
umræður meðal stúdenta; síðara stig-
ið endaði með upplausn „starfshóp-
anna“, sem voru einu tækin sem
framkvæmdastjórn flokksins hafði til
umráða í því skyni að hafa umsjón
og eftirlit með þeim umræðum sem
þegar hafði verið komið af stað.
Kínversku blöðin hafa varið gífur-
legu flatarmáli í skýringar á því sem
gerðist á 11. fundi miðstjórnarinnar,
en birt því færri staðreyndir. Þessi
fundur réð úrslitum um þróun menn-
324