Tímarit Máls og menningar - 01.12.1968, Blaðsíða 17

Úr Poema del cante jondo og Diván del Tamarit
í sambandi við þennan „söng“ ber að játa frávik, sem nokkru skipta merkingarlega eða
frá myndrænu sjónarmiði: Afturelding kastar hnefafylli maura — skeytið beinist að
böfundinum, og hann vætir eða sýlar skó sína til þess að broddurinn í drekasporðinum
marki þar ekki, heldur skripli á hálkunni. Ég læt öðrum eftir að meta þau orð, sem ég
hef sett. Fátækleg viðleitni mín náði ekki lengra.
Sú jörð, sem minnzt er á í ljóði, sem ég kalla „Söng um konu á beði“, er vafalaust
Andalúcía, einangruð — fjötruð sjó í suðri og snækrýndum fjöllum í norðri. Frosk-
hjartað og fjólan eru tákn syndar og dauða, en Spánverjar nota froskinn eða körtuna
sem tákn saurgunar, og fjólublátt er sorgarlitur. Til dæmis klæðast konur, sem hafa
misst ástvini sína, annað hvort fjólubláu eða svörtu. Ut frá þessu þarf ekki langt að
leita, unz það rifjast upp, að „laun syndarinnar er dauði“. Þetta á engu síður við um
ljóðið næst á undan.
Fleira hef ég ekki að taka fram um táknmál kvæðanna. Má vera, að sumum finnist
nóg að gert og einhverjum of lítið, en við því kann ég ekki að sjá.
Hvað formið snertir má telja rím eitt af höfuðeinkennum Lorca, þegar á heildina er lit-
ið. Algengast er, það sem kalla mætti sérhljóðarím, rím sem krefst þess aðeins, að sér-
hljóðar í áherzluatkvæði og næsta atkv. séu þeir sömu, eða amk. hljómi sem líkast, en
tekur ekkert tillit til samhljóðanna. Rímið er fengið með orðum eins og ramos og
blanco, eða, íslenzkulegra dæmi: maður og pardus. Slíkt rím er, nú að minnsta kosti,
óþekkt hér, og er ég ekki viss um, að íslenzk eyru mundu veita því fulla athygli.
Þetta er upphafið að fyrstu rómönsunni í „Romancero gitano“, rómönsunni um
tunglið:
La luna vino a la fragua
con su polisón de nardos.
E1 nifio la mira mira.
E1 nino la está mirando.
En el aire conmovido
mueve la luna sus brazos
y ensena, lúbrica y pura,
sus senos de duro estaiio.
Hér helzt röðin a-o kvæðið á enda, en stundum víxlast rímið þannig, að ýmsar raðir
myndast.
Þetta rím á sér langa hefð í spænsku og forn-frönsku og kemur víða fram hjá García
Lorca, t. d. í „Cante jondo“, en þar hefur svo að segja hvert ljóð öðlast form útaf fyrir
sig.
Upphaf á ljóðinu „Siguiriya“ er þetta:
Entre mariposas negras,
va una muchacha morena
junto a una blanca serpiente
de niebla.
Tierra de luz,
cielo de tierra.
Rímið helzt óslitið: e-a.
223