Tímarit Máls og menningar - 01.12.1968, Blaðsíða 30

Tímarit Máls og menningar
ili foreldra Jóns, og sótti ekkjan nú
ráð til hans. Hafði komið til orða
að leysa upp dánarbúið og skipta
börnunum niður. „Varð það af, að
búið skyldi ófargað standa næsta ár,
og við vera hjá henni“. Árið eftir
fluttust þau að Yztugrund neðan við
Frostastaði en þar bjó Þorgrímur
Þorgrímsson lögréttumaður. Næsti
bær er Hjaltastaðir, en þar bjó síra
Björn Skúlason er átti móðurafa-
systur Jóns, Halldóru Stefánsdóttur,
„eitt hið mesta kvenval“. „Átti nú
móðir mín mikið bágt, eins og marg-
ir aðrir, um þau ár. Þó stillti hún
svo til, að aldrei skyldi hún smjör-
laus verða, þó annað undan gengi.
Varð eg nú feginn að þiggja máltíð
annars staðar ... Gerði eg mér það
tíðum til erindis að Hjaltastöðum
að láta hlýða mér yfir, en kona
prests og afasystir mín vissi máske
annað, sem undir bjó, og lét mig
aldrei ósaddan frá sér fara; framar
gat hún ekki. Kom mér nú fyrst í
hug, að gæfi guð mér einhvem tíma
þau efni, að gæti eg gefið matlyst-
ugum manni næring, skyldi eg minn-
ast þessa“.
Árið 1744 komst hann í Hólaskóla
fyrir tilstuðlan Ludvigs Harboe og
Jóns Þorkelssonar, fyrrum rektors í
Skálholti, sem lögðu fram fé í með-
gjöf með honum þegar Skúli Magn-
ússon þá skólahaldari neitaði að taka
hann að öðrum kosti, og var Jón í
Hólaskóla sex ár eða til 1750.
Eftir skólavistina á Hólum var í
ráði að hann sigldi til Kaupmanna-
hafnar til frekara náms og ætlaði
Jón Þorkelsson og fleiri að taka á
móti honum, og Skúli Magnússon
studdi þessa fyrirætlun. En þá sner-
ist á annan veg, honum bauðst að
gerast djákni hjá Jóni Vigfússyni á
Reynistað og þótti ekki rétt að hafna
því boði og „sýndist mér vísast það
í hendi var“. „Þénaði eg þar djákna-
embætti í þrjú ár, 1751, 1752 og
1753. Kunni einn stúdent aldrei að
fá betra tækifæri til að iðka sig í
lærdómum en í því embætti, ásamt
að græða ýmsa hluti, ef hann var
vinnusamur með“.
Jón Vigfússon andaðist snögglega
1752 og tók Jón að sér húið eitt ár
eftir og kvæntist ekkjunni, Þórunni
Hannesdóttur, 1753. Fluttust þau að
Frostastöðum og voru þar með hú
sitt frá fardögum 1754 til fardaga
1756 „þá eg fór þaðan alfarið aust-
ur“. Hér lýkur því sögu Jóns Stein-
grímssonar í Skagafirði, en hvers
vegna tók hann sig upp úr átthögum
sínum?
Ástæðurnar eru fleiri en ein. Það
liggja þegar þræðir frá ætt Jóns suð-
ur á land. Hann er þar síður en svo
ókunnugur, hefur farið þangað
nokkrar ferðir. Strax 17 ára, skóla-
piltur á Hólum, er hann sendur til
síra Sigurðar Jónssonar í Holti und-
ir Eyjafjöllum, föðurhróður síns, og
hafði móðir hans beðið Sigurð að
236