Tímarit Máls og menningar - 01.12.1968, Blaðsíða 103

anna vildi reka Japana af höndum
sér og krafðist róttækrar nýskipanar
í landbúnaðinum: Flokknum varð
ekki skotaskuld úr að aðlaga sig
þessum „hugmyndum og þörfum al-
þýðunnar“ sem hann hafði reyndar
átt sinn þátt í að vekja með henni.
Oðru máli gegndi að unnum sigri.
Þá var vandinn sá að stjórna þjóð-
félagi sem var ekki lengur mótað af
eldmóði byltingarinnar og að bregð-
ast við margslungnum og oft gagn-
stæðum óskum ýmislegra stétta og
þjóðfélagshópa.
Þegar Mao Tse-tung hleypti af
stað menningarbyltingunni sautján
árum eftir stofnun alþýðulýðveldis-
ins, viðurkenndi hann í verki, ef ekki
í orði, að flokki hans var um megn
að framfylgja „almúgastefnunni“ við
þessi nýju skilyrði. En samtímis hef-
ur hann sýnt að hann hefur ekki ját-
að sig sigraðan og að hann telur sér
enn fært að snúa við taflinu. Enginn
annar kommúnistaleiðtogi sem til
valda hefur komizt hefur nokkru
sinni verið svo þrautseigur og svo al-
gerlega trúr þeim hugmyndum sem
hann hafði á „hetjuskeiði“ sínu. Það
má heita algild regla að kommúnist-
ar boði jafnan lýðræði öreiganna
fyrir byltinguna og sætti sig síðan
fljótlega við að óvinnandi vegur sé
að framkvæma það eftir hana, og það
svo, að þess háttar loforð þeirra eru
orðin fastur þáttur í ritúali sem eng-
inn tekur lengur hátíðlega. Staðfast-
Menningarbyltingin kínverska
ur ásetningur Maos að tefla öllu í
tvísýnu til þess að standa við loforð
sín um lýðræði hefur því verið eitt
þeirra „óskiljanlegu" atriða sem
komu mönnum hvað mest á óvart í
upphafi menningarbyltingarinnar.
Fyrri rit Maos kunna að bera því
vitni að hann hafi verið sjálfum sér
trúr, en þau skýra að sjálfsögðu ekki
hvers vegna hin margrómaða „al-
múgastefna“ var ekki framkvæmd —
eða ef hún var það, þá ekki nægilega
vel — eftir stofnun Alþýðulýðveldis-
ins Kína árið 1949. Það er harla ótrú-
legt að „vondir forystumenn“ hafi
borið alla ábyrgð á því, einkum þeg-
ar þess er gætt að þeir forystumenn
sem um ræðir gegndu nærri því all-
ir hinum mikilsverðustu hlutverkum
áður fyrr — hvað svo sem sagt er í
Peking í dag. Hér hljóta að ráða
dýpri og ópersónulegri rök, en eigi
okkur að takast að skilja þau, verð-
um við að virða fyrir okkur rétt sem
snöggvast það sem gerðist í Kína ár-
in sem fóru á undan menningarbylt-
ingunni.
Kommúnistaflokkurinn hafði með
frammistöðu sinni í stríðinu gegn
Japönum og fyrirmyndarstj órn sinni
á „rauðu héruðunum" áunnið sér
það orð um allt Kína að réttlæti hans
væri ekki falt. En pólitískt afl
hans var hvergi rótgróið nema í norð-
vestur- og norðurhéruðum landsins,
309