Tímarit Máls og menningar - 01.12.1968, Blaðsíða 44

Tímarit Máls og menningar
mann“. Menn eiga allt undir náð
guðs, gengi sitt í veröldinni og frels-
un sína eftir dauðann, og allt vald
er í guðs hendi. Síra Jón rekur dæmi
þess „hversu þeir megtugu og stóru
í veröldinni með sínum ráðum og
fyrirætlan mega ekkert á móti hans
ráði“. Hann vakir ekki yfir neinu
eins og að vera í náð guðs, og hann
færir fram mörg dæmi í bók sinni
er hann leitar eftir, hvort hann sé
enn í náðinni, og fær hvað eftir ann-
að, þegar efasemdirnar sækja fastast
að, staðfestingu á því, hvort heldur
honum berst silungur úr á eða fyrir-
heit um ektakvinnu frá drottni sjálf-
um. Menn geta brosað að mörgu
þessu í dag, en upp af þessu barns-
lega trausti á guð rís sá máttur sem
ekkert stenzt fyrir, og einmitt ævi-
saga Jóns Steingrímssonar er þess
lifandi tákn og enginn skilningur á
henni nema það sé viðurkennt.
En þó er fjarri því að trú síra
Jóns sé eingöngu af þessum aldar-
hætti runnin, eða þar felist allur
kjarni hennar. Rétttrúnaðurinn er
að vísu kenningarkerfið sem umlyk-
ur hana og styður að henni, en ekki
sjálfur jarðvegurinn sem hún sprett-
ur í né rætur hennar og lífsmagn.
Trúin er í bók Jóns Steingrímssonar
sprottin upp af lífinu sjálfu, grær og
eflist í þeirri eldraun sem hann sjálf-
ur varð að þola og fær þaðan nær-
ingu sína og rökstuðning. Trú síra
Jóns er alin upp við hugrekkið í
brjósti hans, þau vaxa upp saman
eins og systkin. Ekki síður en rétt-
trúnaðurinn býr harðneskja í tím-
unum. Það er að vísu enginn hetju-
Ijómi yfir 18. öldinni. Hún her ánauð
og þjáningu í svipnum. Þó hefur
aldrei reynt meira á íslendinga. Hún
setti þeim tvo kosti: að sigra eða
deyja. Og hún varð sjálf að smíða
sér vopnin til að sigra með, úr efni-
við sínum, í eldi þjáninganna. Jón
Steingrímsson bar ekki nöfn forn-
kappa á vörum, mældi sig ekki við
þá, er ekki í þeirra stíl, rekur ekki
dáðir sínar til hetjulundar, heldur
trúar. Þó rennur honum hið forna
blóð í æðum, og hann stendur sem
hetja í ljósi aldarinnar, hetja sem
henni svarar, með þyrnikrans. Hann
vandist frá barnæsku, eins og íslend-
ingar á þeim tímum, hungri og harð-
rétti. Þau störf voru ekki til sem hann
ekki vann. Hann stundaði búskap,
sjósókn, lækningar, prestsskap, fór
lestaferðir um öræfi, varð allt að
reyna, erjur og hrakninga, þreytti
sem íslendingur afl við frumkrafta
náttúrunnar. Án þessa undirbún-
ings hefði hann ekki staðið sig né
risið sem hetja þegar eldraunina
miklu bar að. En alla sína lífsreynslu
bar Jón Steingrímsson upp að ljósi
trúarinnar sem gaf henni æðri merk-
ingu. í hverri lífsraun er hann sigr-
ast á fyrir karlmennsku sína og hug-
rekki grær og styrkist trúin í brjósti
hans og vekur kjarkinum nýtt þor.
250