Tímarit Máls og menningar - 01.12.1968, Blaðsíða 19

Halldór Laxness
Hið gullna tóm og arfur þess
Lesendur fornra bóka um landnám
íslands munu í bókmentum þessum
leita árángurslítið að mikilsverðum
tíðindum frá þeim árum. Gaman væri
að vita hvernig þetta gerðist altsam-
an. Einkennilegt hve mörgum hefur
þótt ekki máli skifta hvernig fólk
þetta fór að klóra í bakkann í óblíð-
um og eyðilegum stað fjær heima-
högum sínum og nær veraldarenda
en nokkur staður annar þar sem ev-
rópumenn höfðu stigið fæti híngað-
til. Eftir hókunum að dæma mætti
halda að fólk þetta hefði lifað á lofti.
Mart hefur verið rætt og ritað um
málið gegnum tíðina, en einlægt vilj-
að við brenna að því meir sem text-
arnir nálguðust landnámsöld, þeim
mun færra vissu þeir. Ari telur, þó
undarlegt sé, píslarár Eadmundar
helga ensks konúngs, A.D. 870 upp-
hafsár landnáms á íslandi. Einginn
veit hvað hann hefur fyrir sér í
þessu.
Landnáma er samtíníngur og sitt-
hvað og varð ekki fullsamin fyren
rúmlega 400 árum eftir landnám.
Bókin er full með ættfærslur sem tjá
grundvöll í fornri þj óðfélagskipan;
en germanskar þjóðir voru samsett-
ar af ættflokkum sem einlægt lágu
í illdeilum innbyrðis. Blóðsifjar við
sterka ætt veittu manni vernd, og ef
í harðbakkann sló trygðu þær honum
réttlæti (sem þýddi blóðhefnd). í
okkar augum eru þessar ættartölur
þegar best lætur minni um forna
þjóðfélagsmynd og eru nú orðin að
sagnhefð. Ekkert líklegra en ýmsar
þessar nafnaþulur séu hefðbundinn
tilbúníngur, skyldugur stíll; þær
hafa svip af affarasniði (ritkæk);
gott ef sumar hverjar eru ekki hrekk-
vísar skopstælíngar. Amk virðast
heimildarmenn landnámuhöfunda
ekki alténd jafn vandaðir. Sjaldan
eru þessar ættfærslur sannprófanleg-
ar nú, enda hafa þær sennilega ekki
verið það heldur þegar þær voru
skrifaðar upp. Þessum ættrakníngum
er dreift innanum þjóðsögur og kell-
íngabækur; en helsti fátt sagt af lífi
frumbyggja í landinu og kjörum
þeirra eða hvað þeir áttu í raun og
veru að rjá við; og hvaða fólk þetta
var. Mannsnafn eitt saman segir ekki
neitt, ekki heldur þó afi eða lángafi
þessa nafns sé sagður hersir jarl eða
15 TMM
225