Tímarit Máls og menningar - 01.12.1968, Blaðsíða 100

Tímarit Máls og menningar
„Reynið ekki að skilja þetta fólk,
það er öðruvísi en við“.
Og víst er það rétt að Kínverjar
haga sér ekki eins og við, enda er sá
heimur sem þeir byggja gerólíkur
okkar. Þjóðfélag þeirra á ekkert sam-
eiginlegt með „neyzluþjóðfélögun-
um“ og er jafnvel mjög ólíkt þeim
þjóðfélögum í Austur-Evrópu, sem
kölluð eru „sósíalistísk þjóðfélög“.
Vissar hugmyndir að baki kenning-
um Maos eru sóttar í kínverska menn-
ingarhefð sem jafnan hefur hneigzt
mjög til umvöndunar; aðrar spretta
af þeim jafnræðisviðhorfum sem eru
kommúnistahreyfingu Kína eiginleg.
Samtvinnun þessara tveggja þátta
hefur mótað samvirkt þjóðfélag þar
sem hugmyndafræðin er mikilvæg
undirstaða.
Allt hefur þetta haft djúpstæð á-
hrif á Kínverja og valdið því að þjóð-
félag þeirra er engu öðru líkt, heldur
lýtur það sínum eigin vaxtarlögmál-
um, stjórnmálabaráttan innan þess
fylgir sínum sérstöku reglum; það
byggir á vefengingu á gildismati allra
annarra þjóðfélagskerfa. Sú ögrun
verður ekki virt að vettugi, að henni
standa 700 miljónir manna, fjórð-
ungur mannkyns. Það er engin lausn
að segja að „þeirra ástæður“ séu ekki
okkar og það væru tálvonir að halda
að tálmanir í vegi gagnkvæms skiln-
ings muni eyðast með tímanum.
Kína morgundagsins mun ekki leita
athvarfs hjá þeirri miklu þjóðafjöl-
skyldu sem tekur mið af „gildismati
vesturlanda“. Kína mun þvert á móti
því betur treysta sitt eigið gildiskerfi,
því lengur sem menningarbyltingin
varir. Þeir sem reyna ekki að skilja
Kína í dag, munu skilja það jafnvel
enn síður á morgun.
Þetta er ekki eina ástæðan til þess
að við ættum að hrista af okkur
andvaraleysið og hafna hinum létt-
vægu skýringum æsifréttablaðanna.
Það er ekki hægt að fjalla um at-
burðina í Kína án samhengis við
það alþj óðaástand sem þeir gerast í.
Bandaríkin hafa árum saman farið
með báli og brandi um Víetnam,
eitt hinna litlu nágrannalanda Kína.
Þegar ég var í Washington í vor sem
leið viðurkenndu bandarískir emb-
ættismenn það fyrir mér sallaróleg-
ir, að sérhvert skref stigmögnunar
stríðsins í Víetnam yki „hættuna á
allsherjar átökum“ við Kína. Sumir
fóru að vísu ekki dult með kvíða
sinn, en aðrir létu í ljós von um að
þessi nýja krossferð gæti orðið til
þess að kommúnisminn í Asíu
hyrfi úr sögunni í eitt skipti fyrir
öll. Allir viðurkenndu að ef úr styrj-
öld yrði við Kína, myndi „öflugustu
vopnum“ verða beitt. Þar eð við vit-
um hver þessi vopn eru, er okkur ó-
hætt að fullyrða að yfir engri þjóð
hefur vofað eins geigvænleg hætta
og sú sem ógnar Kínverjum um þess-
ar mundir. Mér er nær að halda að
vissir bandarískir sérfræðingar hafi
306