Tímarit Máls og menningar - 01.03.1977, Blaðsíða 47

Lér konungur — Fornar rcstur
„Sjávar-skrímsli" er bein skírskotun til leikritsins Hyppolítus eftir Euripídes
sem fjallar um sálfræðileg og þjóðfélagsleg vandamál sifjaspella. Faídra, eigin-
kona Þeseifs, föðurímyndar hins aþenska þjóðflokks, verður ástfangin af Hyppo-
lítusi, hinum lingerða syni Þeseifs frá fyrra hjónabandi. Hyppolítus heldur sig
í félagsskap Díönu, meygyðjunnar, og vinkvenna hennar, eyðir æskukröftum
sínum í dýraveiðar og hefur alls engan áhuga á kvenfólki. Faídru tekst ekki að
tæla Hyppolítus til fylgilags við sig. Til þess að hefna sín segir hún manni sín-
um að sonur hans hafi tekið hana með valdi. Faðir hans verður hamslaus af
bræði, formælir Hyppolítusi og ákallar guðina að refsa honum. Sjávarguðinn,
sem sjálfur á vingott við Þeseif, býr til gríðarstórt sjávarskrímsli sem slær
Hyppolíms til jarðar. Eitt af fegursm atriðunum í leikriti Euripídesar er lýsing,
sem sendiboði flytur, á þessu sjávarskrímsli (sem er táknmynd sifjaspella meðal
manna) þar sem það berst inn með öldunum (öldum óhaminna fýsna). Kordelía
kemur að sinu leyti upp um það hvað hún dregst að Lé þegar hún líkir honum
við „brim í roki“ („the vexed sea“ IV. 4, 2). Sjávarlíkingar í Lé konungi hafa
nákvæmlega sama hlutverki að gegna sem tákngervingar sifjaspella og í leikriti
Euripídesar. Jarlinn á Glostri hefur sömu ástartilhneigingar gagnvart sonum
sínum og Lér gagnvart dætrum sínum, því vill hann fyrirfara sér með því að
fleygja sér í sjóinn. Tengslin milli brjálsemi og sifjaspella eru ákaflega mikil-
væg í leikritum Shakespeares, en þau tengsl hafa ekki enn verið könnuð. Smrl-
un Ofelíu er til dæmis nátengd óleyfilegum tilfinningum hennar gagnvart
Pólóníusi sem liggja ljóst fyrir í texta Shakespeares. Þetta væri hins vegar efni
í nýja grein.
4 Upphafsatriði leikritsins hefur vafist ákaflega fyrir Shakespeare-fræðingum um
margar aldir. Hinn frábæri bókmenntafræðingur A. C. Bradley gerði loks svo
nákvæma og gagngera úttekt á öllum hinum frægu „ólíkindum" að enginn
fræðimaður hefur síðan getað brotist út úr þeim vítahring sem hann dró (Shake-
spearean Tragedy, 1957). Eg vonast til að geta leyst nokkrar af ráðgámm Brad-
leys með því að sýna fram á tengsl milli klassískra grískra leikja og leikrita
Shakespeares.
5 ’tis our fast intent
To shake all cares and business from our age,
Conferring them on younger strengths while we
Unburdened crawl toward death.
6 Enski textinn sem stuðst er við og vitnað er til er sótmr til útg. New Shake-
speare, King Lear, Edited by G. I. Duthie and J. Dover Wilson, Cambridge
University Press, 1960.
7 Þær bækur, sem í raun og sannleika hafa þokað fram fræðum um leikrit Shake-
speares, eru fáar og strjálar. Ein slík bók er Shakespeare’s Bawdy eftir Partridge
sem hefur að geyma grundvallarúttekt á líkingum kynferðislegs efnis í verkum
Shakespeares. Hún gemr orðið mönnum einkar nytsamur leiðarvísir til þess að
gera sér grein fyrir hinni djúpu kynferðishneigð í meðvimðum (og ómeðvituð-
um, flesmm meðvimðum, sjaldnar ómeðvituðum) orðaleikjum hans og umrit-
37