Tímarit Máls og menningar - 01.03.1977, Blaðsíða 57

Lér konungur - Fornar rcetur
Þessar línur bera það með sér svo að ekki verður um villst að Játgeir hefur
sjálfur afráðið að fyrirfara sér. Því er undarlegt að sjá hvernig jafn hálærður
fræðimaður og G. I. Duthie, sem sá um útgáfu leikritsins í flokknum New
Shakespeare Series, misskilur gersamlega og umsnýr merkingu textans hjá
Shakespeare til þess að láta hann koma heim við eigin „háleitan" fyrirfram-
skilning á verkinu. Athugasemd Duthies er svohljóðandi: „Hugsanlegt er að í
þessum orðum megi greina merki bjartsýni þrátt fyrir allt. Lér hefur lifað
lengi og þjáðst óskaplega, en svo skelfilegar þjáningar munu ekki framar á
mann lagðar.“ Við hljótum að óska þess að Duthie hefði lesið vandlega það
sem Játgeir segir í næstu línu á undan:
er betra að tala sönn en fögur orð
(Speak what we feel, not what we ought to say).
Leikritið hefur bersýnilega fallið í grýtta jörð hjá þessum útgefanda sínum
fyrst hann finnur hjá sér hvöt til að rangsnúa miskunnarlausum sannindum
þess, villa um fyrir lesandanum, bregða yfir leikritið lygablæju bjartsýni og
tilfinningasemi.
15 I karlfatatísku miðalda var talsverð áhersla lögð á kyntákn. Kýllinn var oft
notaður sem svolítil budda til að geyma í smádót eins og sést mjög glöggt á
hollenskum endurreisnarmálverkum. A hinum frægu myndum Holbeins af Hin-
rik VIII. ber hann kýl sem er skreyttur (fjöðrum). Á efri árum Shakespeares
var kýilinn á undanhaldi. Samt er mjög greinilega vísað til þessa búnings í Lé
konungi (sjá t. d. III. 2, 27 o. áfr.). Shakespeare hagnýtir sér þannig venjulegt
fyrirbæri daglegs lífs í listrænu sköpunarstarfi þar sem hann notar kýlinn sem
frjósemistákn (völsatákn). Því er óhjákvæmilegt að nota þá í búningum, eink-
anlega í þessu leikriti.
16 Sjá M. Rose: The Labyrinth of Shakespeare’s Sonnets.
17 Hear, Nature: hear, dear goddess: hear.
Suspend thy purpose, if thou didst intend
To make this creature fruitful.
Into her womb convey sterility:
Dry up in her the organs of increase:
And from her derogate body never spring
A babe to honour her. If she must teem,
Create her child of spleen, that it may live
And be a thwart disnatured torment to her.
Let it stamp wrinkles in her brow of youth...
18 Þessi „örsmá yfirsjón“ („small fault") vísar til þess að Kordelía er hórgetin
þar sem Jarlinn á Glostri notaði einmitt sama orð í fyrstu línum leikritsins
um getnað Játmundar utan hjónabands:
43