Tímarit Máls og menningar - 01.03.1977, Blaðsíða 80

Tímarit Máls og menningar
II
Við þessa afrekaskrá er einatt bætt annarri spurningu: er hin kínverska
reynsla annað og meira en árangursrík lausn á vanda örsnauðra landa?
Hefur í Kína verið að fæðast samfélag sem er til eftirbreytni rnn sannan
jöfnuð manna, einlæga samhjálp, nýja sambýlishætti þeirra? Og nú verða
svörin margbreytilegri.
Maóistar og þeir sem nálægt þeim standa svara þessari spurningu af-
dráttarlaust játandi. Þeir taka þá mynd, sem forysta Kommúnistaflokks
Kína á hverjum tíma heldur á loft, gilda án fyrirvara. Þar með hafa þeir
líka tekið undir fordæmingu á þeim kínversku leiðtogum sem fallið hafa
fyrir borð á skútu Maós: Líú Sjaó-sí forseta, Lín Píaó arftaka, og svo Teng
Hsaio-ping sem tvívegis hefur verið kallaður „fulltrúi auðvaldsskipulags-
ins“ en sýnist nú á uppleið í þriðja sinn.
Jafn afdráttarlaus neitun hefur heyrst frá sovétmönnum. Þeir hafa kall-
að maóismann smáborgaralega þjóðernisstefnu eða háskalega ævintýra-
mennsku. Þeir segja að efnahagslíf Kína hafi verið í mesta ólestri eftir
hrossalækningar menningarbyltingarinnar 1966—68. Þeir kvarta um að
persónufrelsi sé ekkert í Kína og minnihlutaþjóðir séu kúgaðar. Þess má
geta hér að sovésk blöð hafa birt greinar um listamenn og rithöfunda sem
maóistar hafi ofsótt og komið á kaldan klaka — og eru þær merkilega
líkar vestrænum blaðagreinum um sovéska andófsmenn.
I þriðja hóp söfnum við efasemdarsósíalistum. Þeir skrifa að sjálfsögðu
undir fyrrgreinda afrekaskrá kínversku byldngarinnar. En þeir efast um
jafnréttið, alþýðulýðræðið, um að allt gangi jafn snurðulaust og lesa má
um í Peking Review eða China Reconstructs. Margir þeirra eru brennd
börn og forðast eldinn. Þeir trúðu engu misjöfnu um Sovétríkin og Stalín
en urðu síðan að bíta í það súra epli að skrif borgaralegra málgagna um
fjölsetnar pólitískar fangabúðir voru alltof nærri sanni, að efnahagslegar
framfarir voru hvergi nærri eins miklar og auðsóttar og látið var í veðri
vaka. Þeir geta og auðveldlega bent á dæmi um að atburðir hafi tekið
óvænta stefnu og opinberað fáfræði þeirra og annarra um Kína. Líú Sjaó-sí
var sá leiðtogi sem næst gekk Maó sjálfum. I merkilegu samtali við Magnús
Kjartansson („Bak við bambustjaldið") virðist Líú hafa svipuð áhugamál
og Rauðir varðliðar: Við þurfum að stefna að sönnum jöfnuði, gæta þess
að ekki myndist ný forréttindastétt, uppræta hugarfar sérgæskunnar með
66