Tímarit Máls og menningar - 01.03.1977, Blaðsíða 90

Tímarit Máls og menningar
og ýmislegt af þessum lista gæti bent til. En þessi stefna er blátt áfrarn
tengd því mati á Sovétríkjunum að þau séu versti óvinur Kína, og því
gangi það fyrir að allt það sem vel kemur Sovétríkjunum sé þá um leið
sjálfkrafa óhagstætt Kína. Nú er það engin nauðsyn að Kína fylgi Sovét-
ríkjunum að málum á alþjóðavettvangi, þegar til lengdar lætur getur
ágreiningur einmitt milli þessara tveggja ríkja haft jákvæð áhrif á marx-
íska umræðu í heiminum. Ef hann er málefnalegur, ef hann er rökfærður
af skynsamlegu viti. En til þessa hefur málflutningur bæði frá Peking og
Moskvu reyndar síst af öllu minnt á eins konar marxíska úttekt á stjórn-
málum heimsins en þeim mun meir á gamla arabíska formúlu um dipló-
matíska hegðun: „Ovinur óvinar míns er minn vinur.“
Utanríkisstefna af þessu tagi býður upp á hinar óvæntustu sveiflur —
enginn veit hver annars konu hlýtur, segir Snjólaug. Bandarísk hjón, David
og Nancy Milton, sem á árunum 1964—69 kenndu ensku í Peking og
þekktu Sjú En-læ og Maó, hafa nýlega gefið út bók sem þykir merkileg.
{The Wind 'Wtll not subside. David and Nancy Dall Milton. Pantheon
Books New York 1976.) I viðtali við danska blaðið Information um þessa
bók (3. febr. 1977) segja höfundarnir á þá leið að margt af því sem erfitt
hafi verið að henda reiður á í Kína megi útskýra með því að Maó hafi átt
erfitt með að sætta utanríkisstefnu sína og innanríkisstefnu. Hann hafi átt
erfitt með að fá sömu aðila til að skrifa upp á róttæka stefnu innanlands
(menningarbyltingin) og utanríkisstefnu sem byggði á því að Bandaríkin
væru talin skárri en Sovétríkin. Því hafi hann orðið „í keisaralegum mið-
aldastíl“ að tefla fram á víxl róttæklingum, sem vildu fylgja eftir hug-
myndum hans um síbreytingu innanlands, og hægrisinnum sem vildu skrifa
upp á utanríkisstefnuna. Niðurstaðan hafi m. a. orðið hugmyndafræðileg
ringulreið sem mjög hafi þreytt kínverskan almenning og gert bæði kín-
verjum og öðrum æ erfiðara að gera sér grein fyrir því hvað sé „hægri“
og hvað „vinstri“ í kínversku samhengi.
Þegar unnið var að þessari samantekt var ekki langt um liðið frá því að
Tsjang Tsjing, Tsjang Tsjún-tsjíao, Vang Húng-ven og Jaó Ven-júan, sem
atkvæðamest hafa verið á vinstri armi Kommúnistaflokks Kína, voru
handtekin og hafa síðan verið borin þungum sökum. Um leið berast fregnir
af því að tákn og ímynd hægristefnu, Teng Hsiao-ping, sé enn á uppleið.
Margir telja líklegt að þetta þýði í reynd endurskoðun á menningarbylt-
ingunni, að framleiðni, starfsagi, sérþekking og óskert forræði flokksfor-
ystunnar verði sett miklu ofar á blað en frumkvæði að neðan, barátta gegn
76