Tímarit Máls og menningar - 01.06.1983, Side 74

Tímarit Máls og menningar
kynslóða: móður og dóttur, stjúpmóður og stjúpdóttur, ömmu og
dótturdóttur, þær gömlu andspænis hinum ungu.
Það er athyglisvert að hvert skeið í líkamlegum þroska konunnar
einkennist í sögunni af mismunandi lærdómi, verklegri tækni sem
verður að tileinka sér stig af stigi og í réttri röð. Saumaskapurinn heyrir
kynþroskaskeiðinu til, matartilbúningurinn frjóseminni, þvotturinn
barnsfæðingunum. Oll þessi kunnátta og tækni er í hinu hefðbundna
bændasamfélagi í höndum kvennanna. Þessi þekking þeirra eða „menn-
ingararfur" sem í sögunni er stillt upp andspænis „náttúrunni" (úlfurinn
étur hrátt) verður konunum hvatning til að „ráða" sjálfar þessari þróun.
Það hlutverk undirstrikar enn frekar hefðbundið sjálfstæði þeirra og
vald yfir eigin örlögum.
En ef hinar munnlegu sagnir verða skiljanlegar með hliðsjón af lífi
bændafólks í byrjun aldarinnar, sem enn er hægt að kynna sér með
þjóðháttarannsóknum í þorpunum á landsbyggðinni, þá vaknar sú
spurning hvers vegna hin skrifaða saga Perraults hafi notið svo mikilla
vinsælda. An þess að gera lítið úr hlutverki úlfsins má segja að áhersla
munnlegu sagnanna á hlutverki kvennanna — sem sýnir mikilvægi þeirra
í gamla bændasamfélaginu — sé andstæða við sögu Perraults þar sem öll
athyglin beinist að því hvernig úlfurinn flekar litlu stúlkuna. Hvað hefur
gerst sem veldur því að síðarnefnda gerðin hefur orðið almenningseign
frekar en hinar? Hvers vegna varð þessi saga, þegar hún var skráð í lok
17. aldar, allt í einu aðvörun til lítilla stúlkna („Stúlkur mínar, varið
ykkur á úlfinum") og hefur sem slík varðveist og dreifst um löndin fram
á okkar daga? Munnlegu gerðirnar sem hafa allt annan boðskap („Ömm-
ur, varið ykkur á dótturdætrunum") hafa aldrei náð út fyrir garðshliðin í
sveitasamfélaginu, þær hafa aldrei komist inn í skólana eða á borð
útgefendanna heldur lokast inni í dölunum í Nivernais, Forez, Velay og
Dauphiné sem óaðskiljanlegur hluti af samfélagi sem dæmt er til að líða
undir lok og virðast ekki eiga neitt erindi við samfélag nútímans.
Fyrst má benda á að slík áherslubreyting er ekki neitt einsdæmi. Ein af
sögum Perraults, „Prinsessan í svefnskóginum", segir t. d. frá stúlku
sem fimmtán ára gömul stingur sig á snældu og sofnar af því. Hún er
vakin af kóngssyni sem gerir henni tvö börn og skilur hana svo eftir hjá
stjúpmóður sinni sem hefur mikinn áhuga á því að éta barnabörn sín og
stjúpdóttur. Nú á tímum virðast allir hafa gleymt síðari þættinum sem
þó er mjög fyrirferðarmikill og sagan er látin enda með tilkomu prinsins,
sem ekki er einu sinni í samræmi við Perrault. Sömuleiðis mætti spyrja
304