Tímarit Máls og menningar - 01.12.1988, Side 14

Tímarit Máls og menningar
Mósebókar“ og „Jobsbókar“ nútímamenn? Eru ekki goðsagnirnar um
Lúsífer og Promeþeus táknmyndir nútímamanna? Hvað um höfund Njáls
sögu þegar hann skóp persónu eins og Skarphéðin? Hvað um jafnaldra
hans Dante, þegar hann kvað:
Við hálfnað skeiðið, einn og engum nærri,
ég áttavilltur stóð, í myrkum viði,
þeim stíg, er skyldi ég fara, órafjarri?
Hvað um Hamlet og jafnaldra hans Don Kíkóta? Hvað um heimskvöl
rómantíkurinnar og Schopenhauer sjálfan?
Hvaða nútími byrjaði með Brandesi, Ibsen og Strindberg eins og Skand-
ínavar tala um? Eða hvaða nútími hófst með Nordal, Þórbergi og Laxness
eins og hér hefur heyrst?
Merkir nútími - modernismi yfirleitt nokkra skapaða, hrærandi grein?
Og umfram allt: Er nútími - nútímamaður - modernismi eitthvað af einni
ætt?
Subjektiviteten er sandheden, var eitt sinn sagt. Mætti ekki eins vel segja:
Nútíminn er margbreytileikinn - utangarðsmenn og uppar.
Og menningarbyltingin? Er þróun hálfrar aldar bylting? Verður yfirleitt
bylting í þorpi? Ekki, sagði Jón úr Vör.
Hver dagur er splunkunýr dagur, sagði Pétur Gunnarsson. Ekkert er
nýtt undir sólinni, sagði annað og miklu eldra skáld.
Hvort lífsviðhorfið aðhyllumst við?
Ætli það fari ekki nokkuð eftir aldri og reynslu hvers og eins eða einfald-
lega eftir því hvernig stendur í bólið okkar hverju sinni.
Hér hef ég nú þegar slengt fram nægilega mörgum spurningum varðandi
meginþema þessarar málstofu - menningarbyltingin á Islandi - til þess að
ég ætti að láta máli lokið og málstofustjórinn að gefa orðið frjálst svo að
fundarmenn mættu taka við og gera upp bókhaldið, úttektir og innlegg
vetrarins í þessari stofu.
En ég hef lofað stjórnanda málstofunnar að segja hér nokkur orð, freista
þess að rekja nokkra þætti í hugmyndum Gunnars Gunnarssonar skálds,
einkum eins og þeir birtust á áratugunum milli 1920 og 40.
Auðvitað leyfir tíminn ekki að þetta verði meira en að tína fáein kurl til
grafar eða draga staka stofna af þeirri víðlendu mörk sem höfundarverk
Gunnars er.
En er nú líklegt að athugun á hugmyndum og höfundskap eins manns
gefi einhver svör við því hvort það varð menningarbylting á Islandi?
Eg efast raunar um það.
Skáldskapur lýtur eigin lögmálum og fer óröklegar leiðir, verður ekki
404