Tímarit Máls og menningar - 01.12.1988, Qupperneq 105

Um Zsigmond Móricz
gnístran tanna; csudák-csudája: undur og stórmerki; izegtek-mozogtak:
hreyfðu sig til og frá, voru á ferð og flugi.
Einhver kann að undrast nafngiftina á Litla-Jóni. Hér sé lifandi komin sú
árátta að þýða allt á íslensku og „ofþýða“ verkið. Þýðandi vill þó benda á
sér til málsbóta, að á ungversku heitir söguhetjan Kis János og útleggst
orðrétt á íslensku: Litli Jón. Kis er algengt ættarnafn eins og Nagy sem
þýðir „stóri“. (Þeir eiga líka sína hefð í nafngiftum: ættarnafnið er alltaf á
undan skírnarnafninu. Hér er þó alltaf miðað við vestrænar hefðir og
skírnarnafnið haft á undan.) Þýðanda þótti tvöfeldni nafngiftarinnar á Jóni
augljós og þótti miður ef hún færist fyrir í þýðingunni. Nafn landeigandans
er heldur ekki valið af handahófi. I frumtextanum heitir hann Sarudy Pál.
Sarud er staðarnafn og Sarudi er sá sem er frá Sarud. Ef það er aftur skrifað
með ufsiloni fer ekki á milli mála að um aðalsmann er að ræða.
Loks mætti minnast á kræsingarnar sem Litli-Jón leggur sér til munns í
brúðkaupinu góða og verða honum að aldurtila. Þetta er sannkallaður
veislumatur, þjóðlegur og kraftmikill. Kjúklingasúpan sem hann fær fyrst
er ekki bara íeit og þykk, heldur hefur verið bætt út í hana litlum, snigil-
laga kökubitum til þess að gera hana enn girnilegri. Draflakossar er heima-
tilbúið orð yfir „túros csusza“, en það eru kökur gerðar úr kotasælu. Kota-
sæla er ákaflega vinsælt hráefni í ungverskri matargerð. Þeir fylla m.a.s.
pönnukökurnar að innan með henni og þykir það hreinasta lostæti.
Kálbögglar er þýðing á „töltött káposzta“ sem þýðir í raun „fylltur kál-
vindill“. Kálblaði er vafið utan um kjötbollu og hneppt saman með tann-
stöngli. Kjötbitinn sem stóð í Jóni fylgir alla jafna ekki með réttinum á
veitingastöðum svo þeim sem leið eiga til Ungverjalands ætti að vera óhætt
að biðja um „töltött káposzta" vilji þeir bragða á þjóðlegum mat. Hins
vegar sýnir ábótin ljóslega veldið á Páli, því kjöt var á þessum tíma afar
sjaldan á borðum hjá almenningi - kannski ekki nema á jólum.
Þeim sem hefðu áhuga á að kynna sér ungverskar bókmenntir skal bent á
bókaútgáfurnar „Corvina“ og „Akademia" í Búdapest, en þær hafa gefið út
ungversk skáldverk og vísindarit á öðrum tungumálum.
Abendingar um framburð í ungversku:
a: mitt á milli a og o ny: nj
á: a s: sch sbr. þýsku
c: ts sz: s
é: i zs: raddað s
gy: gj Móricz: Mórits
ly: lj
495