Tímarit Máls og menningar - 01.12.1988, Síða 107

fari og hvar sem hann verði. Skömmu
seinna er heimur hans lagður í rúst og
fyrri hluta bókar er lokið.
Milli bókarhluta líða tíu ár. Grímur
er í upphafi seinni hlutans tvítugur sjó-
maður sem hefur sett sér harkalegar lífs-
reglur og bælt langanir sínar til að mála.
Unglingsárin hafa verið honum gífur-
lega erfið, það sjáum við af sterkum
svipmyndum frá þeim árum í endurliti.
En það hefði gert andstæðurnar í per-
sónu hans sterkari ef við hefðum fengið
að fylgjast með honum meðan hann var
vondur. Það er skautað alltof hratt yfir
þennan spennandi kafla í lífssögu hans.
Meðan hann lifði þessu reglubundna lífi
reis hann gegn eðli sínu, sýndi þeim of-
beldi sem vildu honum vel og afneitaði
fortíðinni. Umskiptin - þegar hann
verður góður aftur - koma í upphafi
seinni hlutans nærri aðdragandalaust og
eru ekki nærri nógu áhrifamikil. Mestu
skiptir þó að hann man allt í einu það
sem Alfrún sagði honum og heldur suð-
ur á land til að læra að mála. Um dvöl
hans þar fjallar seinni hluti bókarinnar.
Því er lýst í fyrri hlutanum hvernig
Grímur ætlar einu sinni að teikna
myndir af lygnum sjó og fjallinu Tindi
sem speglast í honum. Hann skiptir
blaðinu í tíu jafna reiti og teiknar í
hvern þeirra - en myndirnar vilja ekki
verða eins og hann vill. Það sama gerist
þegar kemur að því að ljúka ætlunar-
verkinu í Reykjavík og mála á striga-
ferninga sem hann hefur límt á veggina í
íbúð sinni. Hann gerir uppköst af
myndunum á pappír en þegar kemur að
því að flytja þær á strigann gerist það
sem Vigdís lýsir líka í ljóði í Eldi og
regni:
Þú hafðir eitt sinn fullkomið vald
yfir mynd þinni,
Umsagnir um bakur
fægðir og pússaðir
og hún lét að vilja þínum
þangað til hún reis óvænt upp
einn daginn
og hrópaði:
fánýtt!
úrelt!
Grímur verður að gera upp við fortíð-
ina, einungis með því móti getur óskap-
leg óhamingja orðið grundvöllur mikill-
ar hamingju.
Hann og þau
Grímur er söguhetja Kaldaljóss, sagan
er um hann, líf hans og listamanns-
þroska, og bundin sjónarhorni hans.
Hann er sérkennilegur drengur í fyrri
hluta verksins, feiminn og viðkvæmur
strákur sem lifir ríkulegu innra lífi en er
kotroskinn öðrum þræði, fullorðinsleg-
ur í tali og kann að svara fyrir sig. Hann
er sýndur í samspili við Gottínu systur
sína sem er jarðbundin, ófeimin og
djörf í orðum og æði, móður sína, föð-
ur sinn sem kann ljóð, Álfrúnu gömlu
og unga parið, Indriða sjómann og
Onnu hina fallegu sem vekur djúpar
kenndir með drengnum. Frásagnir af
samskiptum þeirra, ekki síst þegar
Anna eignast son í rúmi Gríms, eru til-
finningaríkar og óhemjuvel skrifaðar.
En í rauninni sést ekki hvað Grímur
er skrítinn fyrr en hann kemur til
Reykjavíkur og við sjáum hann í borg-
arljósi, á götu þar sem hann er svo ögr-
andi með sitt passíuhár og í víðum bux-
um að honum er umsvifalaust misþyrmt
af föntum, í strætisvagni þar sem hann
kemur kvenfólki í vandræði. En best af
öllu er lýsingin á fyrsta tímanum hans í
málaralist, líklega í Myndlistarskólanum
í Reykjavík. Þar tekst Vigdísi hið sjald-
gæfa, að lýsa fyndnu atviki á gráthlægi-
497