Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1988, Side 133

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1988, Side 133
Vestfjörðum og við austurströnd lands- ins. Sú tæknibylting sem Sumarliði skír- skotar til er hluti af umfangsmeiri sam- félagsbreytingum, - iðnbyltingu. Nýjar vélar eru sýnileg einkenni margháttaðra þjóðfélagsbreytinga sem iðnbylting sannanlega er. Iðnbyltingu á íslandi, sem víðar má rekja til breytinga á fram- leiðsluhætti, sem þýðir, í víðum skiln- ingi, gagngerar breytingar á efnahagslífi, menningu, félagskerfi og fleiru. Fram- leiðsla og verklag taka því aðeins stór- stígum breytingum að á undan fari margháttaðar umbreytingar á markmið- um framleiðslunnar, valda- og eigna- kerfi, félagskerfi og hugmyndum fólks. Sagan kennir að með tilkomu véla í atvinnugreinar séu tvær meginleiðir færar: I fyrsta lagi að fólk vinni álíka lengi, eða lengur en fyrr og afkasti þannig mun meiru með hjálp vélanna (algengt í iðnvæddum löndum), eða hins vegar að fólk vinni skemmri tíma, en uppskeri álíka og fyrir innleiðingu vélanna (velþekkt fyrirbæri í hefð- bundnum samfélögum, t.d. í þriðja heiminum).7 Hvor leiðin verður fyrir valinu ræðst af ríkjandi framleiðslu- hætti. Til frekari glöggvunar bendi ég á fróðlega grein eftir Gisla Pálsson.8 I greininni rekur Gísli hvernig ólíkir framleiðsluhættir móta skipulag og stjórnun fiskveiða meðal smábátasjó- manna í bænum Mindelo og þorpinu San Pedro á Grænhöfðaeyjum. I fimmta lagi vil ég koma þeirri at- hugasemd á framfæri, að æskilegt væri að bera íslenskar iðnir saman við iðn- greinar í nálægum löndum. Við slíkan samanburð kemur í ljós að Islendingar og nálægar þjóðir eiga fleira sameigin- legt en margan grunar. Þessari athuga- semd er beint til ritstjóra iðnsöguritunar. Umsagnir um bxkur Að lokum hefði ég kosið að Sumar- liði fjallaði betur um stéttarfélagið, Fé- lag járniðnaðarmanna, sérstaklega áhrif þess á vinnu og vinnutilhögun. Ahrif verkalýðsfélaga eru töluverð í þeim efn- um og má þar nefna kröfur um há- markslengd vinnutíma, launakjör, vinnuaðbúnað og stjórnun og skipulag vinnunnar. Það sést vel á þessu dæmi að illgerlegt er að skilja að félags- og iðn- sögu, þ.e. ef takmarkið er að draga upp heillega mynd af vinnubrögðum, verka- skiptingu og tækniþróun í ákveðinni iðngrein. III. Hér að framan hef ég dvalið langa stund við þær takmarkanir sem ég hef fundið á bókinni Eldur í afli. Það ber ekki að skilja svo að verr sé af stað farið en heima setið. Oðru nær. Eg þakka Sum- arliða fyrir þarft framlag. Hann hefur ráðist í erfitt verk, sem er að hefja ritröð um iðnsögu á Islandi. A heildina litið tel ég bókina eiga brýnt erindi við margan lesanda. Hún er fróðleg og vel unnin út frá forsendum höfundar. Ingi Rúnar Eðvarðsson 1. lðnsaga íslands. Bls. 336-363, Rv. 1943. Guðmundur Finnbogason rit- stjóri. 2. Jón Böðvarsson: „íhuganir um iðn- að“. Landshagir. Landsbanki Is- lands. Reykjavík 1986. 3. Lars Edgren: Ldrling, gesdll, mast- are. Dialogos, Lund 1987, bls. 31. 4. Lars Olsson: En typ bland typer i Lund. Studentlitteratur, Lund 1983, bls. 10. 5. Lars Edgren, áður í vitnað rit, bls. 24-26. 6. Bandaríski félagsfræðingurinn Robert A. Nisbet bendir á þetta at- 523
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.