Tímarit Máls og menningar - 01.06.1991, Page 40

fáránlegir líka. Það liggur við að mann
langi að spyrja: er þér nokkuð illa við
svona frœðimenn — eða kannski við bók-
menntafræðinga sérstaklega ?
Nei, mér er alls ekki illa við þá enda
bókmenntafræðingur sjálfur, að minnsta
kosti að mennt. „Síðasta rannsóknaræfing-
in“, það er nú bara eins og hver önnur
vettvangskönnun. Rannsóknaræfingar
þekkti ég frá blautu barnsbeini, því faðir
minn fór alltaf á rannsóknaræfingar og það
fyrsta sem ég vissi af þeim var þetta furðu-
lega nafn. Svo heyrði maður gegnum tíðina
um ýmislegt sem hafði gerst á þessum fund-
um íslenskufræðinga. Svo var ég eitt ár í
íslensku í háskólanum. Þá fór ég á rann-
sóknaræfingar. Og þetta er mjög merkilegt
samfélag. Svo er steypt inn í þessa smásögu
ýmsum mannlýsingum héðan og þaðan úr
þjóðlífinu. Þetta á ekki að vera uppgjör við
fræðistörf heldur svona mynd úr umhverfi
sem maður hefur fengið að kíkja inní.
Finnst þér vit í umrœðu bókmenntafræð-
inga hér á landi?
Að sjálfsögðu er mér ekkert illa við
bókmenntafræðinga eins og ég sagði áðan.
En hins vegar vil ég ekki að það sé litið svo
á að þeir stjómi bókmenntunum. Þeir eiga
ekki að gera það og það er mjög slæmt ef
þeir fara að ímynda sér að það sé þeirra
hlutverk. Þeir eiga að vera eins og lítil en
vel upplýst þjónustustétt sem er á þönum í
kringum hinar risavöxnu bókmenntir og er
þar að pússa glugga og dytta að ýmsu og
gera við og átta sig á samhengi. Stundum
mega þeir Ieggja til að eitt og eitt hús sé rifið
eða endurbyggt, en þeir mega alls ekki
teikna hús og enn þá síður skipuleggja ný
hverfi. Þeir eiga alltaf að koma eftirá. Þeir
verða að sætta sig við þetta hlutverk.
Ég hef oft haft á tilfinningunni, ekki bara
með bókmenntafræði heldur mjög margt
annað, að okkar eigin hefð er einhvem veg-
inn svo veikburða, svo sem í arkitektúr,
listasögu, sálfræði, já nánast í hvaða grein
sem er; svo kemur fólk alls staðar að úr
heiminum frá námi, sem í sjálfu sér er mjög
gott. En þá gerist það oft að menn fara að
heimfæra einhvem andskota úr erlendri
þróun upp á ísland eins og það sama þurfi
endilega að hafa gerst hér. Og hafi það ekki
gerst, þá bara skal það bara nokk samt hafa
gerst. Og ég er ansi hræddur um að þessar
umræður sem vom hér fyrir nokkmm ámm
um raunsæi og fantasíu hafi verið innfluttur
debatt. Það var búin til einhver gífurleg
breiðfylking sósíalrealista sem höfðu átt að
vera að sliga allt og buna úr sér verkum, af
því að eitthvað slíkt átti að hafa gerst í
Skandinavíu — og gerðist kannski — en
hérna var mönnum svo mikið í mun andófið
gegn þessu að það var byrjað á því hreint
og beint áður en verkin voru orðin til! Oft
höfðu þeir menn sem vom að skammast út
í skandinavískan realisma í íslenskum bók-
menntum ekki hugmynd um hvað var að
gerast í skandinavískum bókmenntum. Is-
lendingar ganga með þá hugmynd alveg
upp til hópa að það sé ekki til neitt leið-
inlegra en sænskar bókmenntir en vita
reyndar ekkert um þær.
Mér fannst ekki tímabært að gagnrýna
þetta fólk, sem var varla einu sinni farið að
gera neitt. Það var eins og menn vildu kæfa
þessa höfunda í fæðingu.
Svo dettur mér líka t.d. í hug þessi langa
og mikla grein um Tímaþjófmn eftir Stein-
unni Sigurðardóttur, sem Helga Kress
skrifaði í Tímarit Máls og menningar
(1988:1). Þetta var ágæt grein að því leyti
að það var eins og verið væri að keyra
ýmsar teoríur sem settar hafa verið fram hér
38
TMM 1991:2