Tímarit Máls og menningar - 01.06.1991, Side 67

Stefán Snævarr
Aö skapa og skilja
Til varnar skáldskapnum
Hér er þeirri skoöun andmælt aö bókmenntir hljóti annaö hvort aö bjóöa
upp á sannindi eöa vera hrein dægradvöl. Færö eru rök fyrir því aö til sé
skáldlegur sannleikur, og aö skáldskapur geti bæöi veitt innsýn í svo-
nefnda „þögla þekkingu" og kennt okkur aö sjá staðreyndir í nýju Ijósi.
Þetta byggist aö sögn höfundar á samspili innlifunar og framandgervingar.
Kenndin hrein
og þankinn klár
Ijóðið varpar ljósi
á bæði húsin mín
og eitt í skógi
annað á hvítum sandi
annað á kviksandi.
St.Sn.
Eyjólfur Kjalar er halur klár sem borið hef-
ur hróður íslenskrar heimspeki víða um
lönd. Hann er sérfræðingur í kenningum
nýplatóningsins Plótínosar og því engin
furða þótt honum sé meistari Platón hug-
stæður. Nýlega birti Tímarit Máls og menn-
ingar grein eftir Eyjólf um andúð gríska
stórspekingsins á skáldskap þar sem höf-
undur gerist svo djarfur að taka undir sumt
af því sem Platón hefur út á skáldskap að
setja.1 Hugrekki Eyjólfs er mjög af hinu
góða því íslenskir menntamenn eru haldnir
þeirri leiðu áráttu að telja skáldskap ein-
hvem allsherjar viskubrunn. Heimspeking-
ar og vísindamenn eru ljótir kallar úti í
löndum sem kunna engin flott mælsku-
brögð ólíkt sannleiksvitnunum miklu, lista-
skáldunum góðu.
Nú lesa menn sjálfsagt milli línanna að ég
er ekki sannfærður um alvisku skálda og
ekki algerlega ósammála þeim Eyjólfí og
Platóni. En hvers vegna ber þá grein mín
undirtitilinn „Til varnar skáldskapnum“?
Svarið við þeirri spumingu er einfaldlega
sú að mér þykja þeir bræður ganga helst til
langt í gagnrýni sinni á bókmenntir. Til
dæmis talar Eyjólfur eins og skáldskapur
hljóti annað tveggja að miðla sannleika eða
vera heillandi skemmtun ella. Ef hann er
hið síðarnefnda er hann tæpast merkilegri
en rjúpnaskytterí eða önnur sú dægradvöl
er heltekið getur hugann. En auðvelt er að
benda á skáldverk sem flestum finnast góð
en hvorki sönn né skemmtileg. Ekki er Ul-
TMM 1991:2
65