Tímarit Máls og menningar - 01.06.1991, Page 109

anir eins og að keyra í bíl um heiðarveg með
Michael Jackson í bfltækinu, horfa útájökla og
fjöll og átta sig síðan skyndilega á misræminu
þarna á milli og undrast að hafa aldrei komið
auga á það fyrr.
Það er sem samtíminn sé á vissan hátt ósýni-
legur því við komum ekki auga á hann fyrir
sjálfum okkur. í vitund okkar tengjast ólíkir
hlutir, rétt eins og Michael Jackson og heiðar-
vegurinn, og renna saman í eina heildarskynjun
og þessi tengsl eru okkur allajafna hulin, eða að
minnsta kosti ómeðvituð. I Hellu er reynt að
benda lesandanum á þessar tengingar og sýna
hvemig fjarlægir hlutir spila saman. Þessi
tengsl mynda þéttriðið net í textanum, net sem
fangar mjög víðfeðmt svið og hefur einnig
nokkurt tákngildi en er þó merkilegra fyrir þá
sök að það endurspeglar fjölbreytileika samtím-
ans.
Magnaðastar eru þessar tengingar þegar þær
birta fortíð og nútíð í einni og sömu andránni,
varpa skyndilega ljósi á samband sögu og líð-
andi stundar sem virðist við fyrstu sýn hafa
rofnað. Samskipti fjölskyldunnar við lang-
ömmuna eru dæmi um slfkt samband. Það er að
vissu leyti stirt, unglingurinn og langamman
tala ekki sama tungumál, en það er engu að
síður innilegt á sinn hátt. Það er aðeins sú feikn-
arlega gjá sem myndast hefur á milli hluta-
heims unglingsins og gamalmennisins sem er
erfitt að brúa. Langamman býr á dvalarheimili
þar sem gamlir munir og ljósmyndir mynda
uppsafnaðan forða sögunnar svo minnir helst á
safn en byggingin sjálf er flunkuný og ber öll
merki samtíma síns. Heimsókn Helgu Drafnar
(14-16) virðist að sama skapi vera innrás sam-
tímans inn í tímaleysi ömmunnar, hún birtist
sem holdtekja samtímans, skrýdd táknum hans
og merkjum.
Seinni ferð hennar á dvalarheimilið (136-
140) þar sem hún kemur að langömmu sinni
látinni, birtir hins vegar nokkuð aðra mynd af
þessu sambandi sem líta mætti á sem einskonar
niðurstöðu pælinganna um tengsl nútíðar og
fortíðar. Líkt og í samræðum gæjanna og gam-
als frænda þeirra á hestamannamótinu (111-
112) er nafnleysinu, staðbundnum einkennum
og ytri hulu í raun svipt af og eftir standa ein-
kenni ættar og fortíðar, svipur Helgu er sami
svipur og annarra ættmenna hennar:
I kringum arfgengan svipinn ertískan eins og
breytilegur rammi utan um eilíf málverk sem
öll eru máluð í sama stíl. Hún stendurframmi
fyrir fjölskyldumyndunum og horfir á þær á
sama hátt og yfirlitssýningu á verkum lista-
manns og yngsta verkið á sýningunni er árs-
gömul fermingarmynd af henni sjálfri. (137)
Fortíðin og samtíðin eru því vart annað en mun-
ur ytri umbúða, þegar þeim er kastað hverfur
hann. Söguleysi nútímans er því eiginlega
blekking enda þarf vart annað en að pota í
yfirborð hans til að sjá fortíðina, líta upp frá
útigrillinu til að berja fjöllin augum. Skurð-
punktar þess gamla og nýja birta ekki aðeins
það sem er ólíkt með þeim heldur er þeim fyrst
og fremst ætlað að sýna tengsl þeirra, til að
skilja tengslin þarf að koma auga á muninn.
Þetta er dæmi um hvernig textinn afhjúpar sam-
tíðina og gerir hana sýnilega. Til þess að við
sjáum þarf oft einhver að benda okkur á hvað
viðeigum aðgónaog Hallgrími Helgasyni tekst
vel upp í þeirri list. En hann gerir meira en að
skrásetja samtíðina, hann reynir að skilja eðli
hennar og samverkan þeirra sundurlausu þátta
sem virðast einkenna hana, sjá tengsl þar sem
engin virðast vera og birta þau lesendum.
Kristján B. Jónasson
Gestur Guðmundsson og rokk-
saga íslands
Gestur Guðmundsson. Rokksaga íslands 1955-
1990. Frá Sigga Johnnie til Sykurmolanna. Forlagið,
1990. 288 bls.
Hér verður fjallað um bók Gests Guðmunds-
sonar, Rokksaga íslands. Vel hefur tekist til
með útlit bókarinnar, prentvillur virðast fáar og
TMM 1991:2
107