Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Page 110

um hans gerir hvort tveggja að bækurnar fá á
yfirborðinu persónulegri svip, sem er styrktur í
ljóðunum af stöðugu égi (ég er reyndar sígildur
ljóðmælandi) og að grafa undan sömu nálægð-
artilfinningu, því það er alltaf nýr og nýr Sjón
sem valsar um: ég er annar og annar og annar.
Hann kemur til bókanna eins og hann er klædd-
ur í það og það sinnið, bækumar spegla viðkom-
andi persónuleika (fötin skapa manninn, sem
skapar skáldskapinn); kannski má segja að því
leyti að skýin séu persónuleg, þau sýna þá per-
sónu sem Sjón gefur sér á útgáfudegi og hún er
líka sögupersóna. Einlægnin er með þessu upp-
gufuð, í mesta lagi óþéttur skýhnoðri á fölgræn-
um himni.
Himnafesting
Bókin bleika og gula hefur mjög þétta bygg-
ingu. Hún er tvírömmuð inn af Sjóni sjálfum:
myndum af honum fremst og aftast, og sjálfs-
lýsingum (sögupersónu hans) í fyrsta og aftasta
ljóði. Þriðji ramminn er Jónas Hallgrímsson og
lóan. Ljóðin sjálf eru hvert fyrir sig römmuð inn
af titli sem er innan sviga og ljóðin kallast á
innan bókarinnar, titill á einu ljóði er ljóðlína í
öðru og öfugt: skuggi frá einu ljóði fer um
bókina ljóð af ljóði:
(ferja)
[. .. ] skugginn af höfði mínu
fer um salinn
andlit af andliti [... ]
(og farþegi) (11)
Annað ljóð heitir svo „(andlit)(af andliti)“ (33),
og ljóðlínan „ferja og farþegi“ kemur fyrir í því
þriðja, „(mig dreymir)(mig dreymdi)" (37) sem
aftur tengist öðru ljóði og þannig tókst mér að
fikra mig áfram eins og línudansari milli meira
en helmings ljóða bókarinnar. Bókin er lesin frá
andliti Sjóns (sem dreymir) að andliti hans aft-
ur. Vefnaðurinn er þéttur og mjög óreglulegur
og ég villtist vandlega í völundarhúsi þessara
vísbendinga og kastaðist fram og til baka eins
og bjúgverpill. Það má segja að ég hafi alveg
misst stjórn á þessari bók. Nótt sítrónunnar
hjálpaði mér nokkuð í þessum ógöngum, auk
þess sem hún var mikil stoð og stytta við mat á
ljóðunum sjálfum. Sjón tekur hana að mestu
upp hér og endurbætir og sleppir því sem betur
mátti fara. Smáatriði eins og breyting úr „frá
andliti til andlitis“ í „andlit af andliti“ gera
ótrúlega mikið og margar slíkar slípanir hafa
styrkt heildarsvip bókarinnar, auk þess að bæta
ljóðin sjálf.
Ég man ekki eitthvað um skýin er góð bók,
bæði sem sjálfstæð heild og séð með hliðsjón af
fyrri verkum Sjóns, ljóðin eru mikið unnin og
þétt í byggingu, sem veldur því að það sem
virðist einföld mynd vindur ofan af sér við
hvem lestur og afhjúpar sífellt fleiri tilbrigði við
sjálfa sig og myndar að lokum lítinn heim, og
lesandinn er skyndilega staddur í hjarta þess
heims. Gott dæmi um þetta er ljóðið „(café
selsíus)" þar sem segir meðal annars:
einhver á afmæli
til dæmis maðurinn á næsta borði
hann treður því sem hann elskar í pípuna sína
tendrar með agnarsmáu hjarta
Ljóðin eru mun formrænni en fyrri ljóð Sjóns
— t.d. má vísa í formbreytingar frá nótt sítrón-
unnar — römmuð inn af titlunum innan svig-
anna, stjörnur aðgreina þau í þætti og tvípunktar
leggja áherslur á stöku stað. Textinn er sjálfur
meitlaðri en oftast áður í ljóðum Sjóns, slípaðri
og einfaldari; og ekki að tala um fágun hér.
Einstaka setningar, myndir og myndbrot fá að
njóta sín betur afmarkaðar milli stjarna heldur
en á floti í miðjum textum, ég tek aftur dæmi úr
„(café selsíus)"2 (29):
á hjóli og í stuttbuxum
nærsýnin stytti leiðina niður á strönd
Það er þessi formræna heild sem minnir á skáld-
sögur Sjóns fremur en eldri ljóð hans, þessi
kóngulóarvefur tákna sem vísa hvert í annað og
108
TMM 1992:2