Gripla - 20.12.2007, Blaðsíða 153

AKRABÓK 151
um uppruna skýringanna á Vegtamskviðu. Hafi Brynjólfur Sveinsson biskup
átt AM 748 4to, handrit Eddukvæða, þá hefði hann getað látið semja skýringar
við Vegtamskviðu, en í skýringunum er lengri texti kvæðisins. Brynjólfur
biskup hafði mjög góðan skilning á gildi texta, sem sést t. d. glögglega af því
að hann lét Jón Erlendsson í Villingaholti skrifa tvisvar upp Íslendingabók.
Hafi skýringar við Vegtamskviðu verið samdar fyrir tilstilli Brynjólfs
Sveinssonar, hefur hann talið lengri texta hennar góðan og gamlan, en allt
þarfnast þetta rannsókna.
Í Ak er „Biargbuaþattur“, þ. e. skýringar á vísum í Bergbúaþætti. Þátturinn
er prentaður í Íslenzkum fornritum XIII. Skýringarnar eru víða til í handritum
og eignaðar Einari Eyjólfssyni og gat Páll Vídalín um þær í bókmenntasögu
sinni.41 Ég hef skoðað handritin Thott 1500 4to og BL 11.173, en þar er
textinn lengri en í Ak, en í 214 er texti þessara skýringa mjög svipaður og í Ak,
þótt orðamunur sé nokkur. Einar Eyjólfsson var uppi á árunum (um 1641–
1695), svo að hæpið er að hann hafi samið skýringarnar fyrir Brynjólf Sveins-
son, en aftur á móti aðstoðaði hann Þórð biskup Þorláksson við útgáfuna á
Ólafs sögu Tryggvasonar 1689. Eftir Einar eru einnig til skýringar á Vafþrúðn-
ismálum, sem varðveittar eru í nokkrum handritum.42 Þá er aftur spurningin:
Samdi Einar skýringar fyrir Brynjólf biskup eða Þórð biskup?
Rétt er loks að geta að í Ak er Getspeki Heiðreks kunungs, þ. e. gátur Gest-
umblinda, í nokkuð annarri gerð en í Heiðreks sögu. Jón Helgason fjallaði um
þá gerð í inngangi að útgáfu sinni 1924, sagði hann þessa umritun frá 17. öld
og taldi upp handrit.43 Það væri vel þess virði að kanna stælingar á Eddu-
kvæðum frá 17. öld og jafnvel eldri. Hér er einnig rétt að nefna, að til eru skýr-
ingar á gátum Gestumblinda eftir Björn Jónsson á Skarðsá, en þær er hægt að
setja í samband við bréf Sveins á Barði til Ole Worm 1641.44 Ekki verður farið
nánar út í þetta, en spurningin vaknar: Eru tengsl á milli þessarar sérstöku
gerðar af Heiðreks gátum og skýringa Björns á Skarðsá á þeim? Hólamenn
hafa örugglega fengið Björn til að semja skýringarnar. Hér má nefna, að í
handritinu AM 203 fol, sem er með hendi séra Jóns Erlendssonar í Villinga-
holti, eru þessar skýringar Björns á Skarðsá, sem hljóta að vera komnar að
norðan og sanna samband milli fræðasetranna á Hólum og í Skálholti. Allar
41 Sama rit. s. 19.
42 Einar G. Pétursson. Eddurit Jóns Guðmundssonar lærða. I. Inngangur. Rv. 1998. s. 433.
43 Heiðreks saga. Hervarar saga ok Heiðreks konungs. Udgived ... ved Jón Helgason. Kbh.
1924. s. xlvi–xlvii.
44 Sama rit. s. xiii–xvi.