Gripla - 20.12.2007, Blaðsíða 179

ANDMÆLARÆÐUR
svartsýnn og trúlaus? Má ekki einmitt skilja það svo að fyrstu sjö vers sálms-
ins lýsi ástandi mannsins undir lögmálinu og dómi þess? Þessi fyrri hluti
sálmsins geymir ótal minni og líkingar sem eru sóttar í Heilaga ritningu og
kristinn arf. Ég velti því fyrir mér hvort skilin við 8. vers lýsi þá ekki þeim
sem sættir sig við dóm lögmálsins í iðrun og tekur til sín í trú fagnaðarerindið
sem boðað er í 10.–13. versi. Uppbygging sálmsins er þar með ekki aðeins
lærð uppbygging frá sjónarhorni mælskufræði og skáldskaparfræða heldur
líka lærð uppbygging frá sjónarhorni guðfræðinnar og skýrt dæmi um hvernig
mælskufræði og guðfræði kallast á.
Annað dæmi um hvernig guðfræði og mælskufræði kallast á má nefna í
sambandi við orðræðuna á bls. 319 um það hvort — eins og segir orðrétt —
„kenning kristindómsins um Guð sem föður og móður manneskjunnar og
Jesúm sem bróður og brúðguma hennar sé samkvæmt mælskufræðinni algjört
brot á decorum.“ Nú er það miðlæg kenning í kristindóminum að Guð gerðist
maður í Jesú Kristi. Að guðlegt og mannlegt var talið geta þannig sameinast
tengdist trúnni á skaparann sem kennir að hið skapaða manneðli sé gott og
geti því verið farvegur fyrir hið guðlega. Lúthersk guðfræði 17. aldar lagði
mikla áherslu á þetta og hinir lærðu guðfræðingar rétttrúnaðarins sögðu:
Finitum capax infiniti! — Hið endanlega, lítilmótlega getur borið hið óendan-
lega og háleita. Á grundvelli þess má fjalla um hið háleita með orðum sem
aldrei geta verið annað en fátækleg og lítilmótleg. Orð manna ekki aðeins
kunngjöra orð Guðs heldur geta þau verið orð Guðs.
Nútíminn — og við skulum láta það liggja milli hluta hér hvort nútíminn
standi enn yfir eða sé liðinn og kominn á eftir sjálfum sér — féll frá þeirri
hugsun barokktímans og hins klassíska kristindóms um að heimurinn myndaði
eina heild og fór að skipta mannlífinu upp í ýmsar deildir og kom trúnni fyrir
í einni lítilli deild. Hið annars magnaða kvæði Matthíasar um Hallgrím Péturs-
son gefur okkur innsýn í hvernig menn á 19. öld fóru að líta þröngt á heim
trúarinnar. Í kaflanum, „Lofkvæði um Hallgrím Pétursson“, er skemmtileg
greinargerð fyrir því lofi sem Hallgrími var sungið í ljóðum og þar er athyglis-
verð lýsing á því hvernig Matthías kemur með sjónarmið sem virðast einangra
„hið trúarlega“ við tiltekin stef sem menn höfðu ekki unnið með áður. Þar með
varð hann á vissan hátt þess valdandi að menn lentu í erfiðleikum með að skil-
greina Hallgrím og átta sig á samhenginu í höfundarverkum hans. Ég er
doktorsefni mjög sammála um að ritgerð Halldórs Laxness „Inngángur að
Passíusálmunum“ sé best afgreidd með þögninni!
177