Gripla - 20.12.2007, Blaðsíða 190

GRIPLA
Andmælandi gerir einnig athugasemd við túlkun mína á hinum þekkta
sálmi sr. Hallgríms Allt eins og blómstrið eina. Ég taldi áhugavert að reyna að
túlka sálminn út frá hugmyndum fræðimanna um barokktextann og fyrir mér
vakti að reyna að „sýna fram á hvernig bygging sálmsins kemur heim og
saman við reglur mælskufræðinnar og hvað gerir hann að barokktexta“ (bls.
301–302). Ég tel að sálmurinn skiptist í tvo hluta og að í fyrri hlutanum séu
engin trúarleg atriði en í seinni hlutanum taki „trúarleg viðhorf völdin og
[snúi] mjög svartsýnni lífssýn upp í sigurvon“. Munurinn á módernískum texta
og barokktexta kemur hér skýrt í ljós (sbr. Sejersted 1995:142 og áfr.). Báðir
nálgast þeir „núllpunktinn“, hið endanlega niðurrif merkingarinnar, en þar
finnur barokktextinn Guð sem gefur öllu nýja merkingu. Það hvarflar ekki að
mér að þetta sé eina leiðin til að túlka sálminn og viðurkenni fúslega að
andmælandi minn hefur rétt fyrir sér þegar hann bendir á að í fyrri hluta
sálmsins eru ýmsar líkingar sem sóttar eru í Biblíuna og kristna hefð. Sem
dæmi má nefna 103. sálm Davíðs þar sem segir: „Dagar mannsins eru sem
grasið, hann blómgast sem blómið á mörkinni; þegar vindur blæs á hann, er
hann horfinn og staður hans þekkir hann ekki framar“ (Sálm. 103,15–17). Það
má vissulega til sanns vegar færa að hér komi fram sama hugsun og í fyrri
hluta sálmsins. Hann er ein samfelld lýsing á hverfulleika þar sem öll áhersla
er lögð á að lýsa ofurvaldi dauðans sem allt og allir lúta. Sé sálmurinn lesinn
frá guðfræðilegu sjónarmiði kann að vera að hann „lýsi ástandi mannsins
undir lögmálinu og dómi þess“ eins og andmælandi minn orðar það.
Andmælandi minn segist vera sammála mér um að ritgerð Halldórs Lax-
ness „Inngángur að Passíusálmunum“ sé best afgreidd með þögninni. Því verð
ég að mótmæla enda nefni ég ritgerðina í inngangi (bls. 2) og segi hana mjög
djarfa tilraun til að tengja saman skáld og samfélag. Í grein sem nefnist
„Hallgrímur Pétursson – Islands svar på Petter Dass“ (sjá Margrét Eggerts-
dóttir [2002]:einkum bls. 57–58) fjalla ég nánar um þau viðhorf sem Halldór
Laxness setti fram í umræddri grein sem er að mínu mati mjög athyglisvert
dæmi um viðtökur verka sr. Hallgríms Péturssonar og auk þess merkileg heim-
ild um hvernig ímynd passíusálmaskáldsins hefur mótast með þjóðinni og
hvernig hún birtist í skrifum eins áhrifamesta rithöfundar Íslendinga á tutt-
ugustu öld.
Ábending andmælanda míns um að sálmur Hallgríms Þakkargjörð fyrir
afturfengna heilsu sé huggunarsálmur ortur af ákveðnu, þekktu tilefni er rétt
og ber að þakka fyrir hana.
Varðandi túlkun mína á sálminum Þú kristin sála þjáð og mædd dregur
andmælandi minn í efa að huggunarorðunum sé beint til konu eða réttara sagt
188