Skírnir - 01.04.1994, Síða 23

SKÍRNIR
AÐ SYNGJA Á ISLENSKU
17
II
A einum stað segir T.S. Eliot að Ijóðlistin eigi sér upphaf í villtum
trumbuslætti inni í skógi. Trumbuslátturinn þar sem íslenskur
bragur kviknar aftur í forneskju er okkur hulinn. Við varðveitt-
um þó enduróm hans langt fram eftir öldum í stuðlasetningunni.
En úr hverju er trumban?
Það er forvitnileg tilgáta um uppruna stuðlasetningar í ger-
mönskum málum að þegar leita átti spáfréttar hafi prestar þjóð-
flokkanna varpað hlutkesti um hvaða höfuðstafi fréttin bæri. Síð-
an hefðu þeir lagt út af því og stuðlað ræðuna þannig að hún félli
að þeim höfuðstöfum sem guðirnir buðu í hlutkestinu. Þau orð
sem til völdust hafa þurft að vera veigamikil og merkingarrík, en
þau mögnuðust að bragstyrk við samrunann í þessa dularfullu og
seiðmögnuðu þrenningu, í nýtt þríeitt spádómsorð. Sé eitthvað
hæft í þessari tilgátu hefur hún að geyma mikilvæg sannindi um
uppruna bragarins: Það að bragurinn verði til af merkingarfræði-
legum ástæðum.'Að það sé merking orðanna en ekki rytminn
sem fæðir af sér sönginn. Burðarstólpar formsins eru þau afdrifa-
ríku orð sem standa í forgrunni spásagnarinnar, en rytminn er að-
eins afleiðing spádómsins. Höfum við haldið að frumstæður
bragur hlyti að fela í sér reglulegt taktslag, gæti presturinn svarað
okkur þannig: Hver segir að nákvæmlega jafnt bil sé milli allra
merkingarríkustu orðanna?
Samkvæmt þessu fæðist bragurinn á merkingarsviðinu. Merk-
ingin kallar fram áherslur á sviði framburðarins og framburður-
inn myndar síðar braginn.
Jafnvel þótt við tökum fullyrðingu Eliots sem líkingamáli
sýnir hún að okkur er eiginlegt að líta á hrynslátt sem uppruna-
legri tónlist en tunguna. Hann er það eflaust, en við getum ekki
dæmt af því hvenær hann tekur að stýra tungunni að einhverju
leyti. Imyndum okkur því um spádómsþuluna fornu að þar verði
til ræða merkt áherslum þar sem þriðja hver þeirra, höfuðstafur-
inn, ber mestan þunga. Til að skynja megi samband stuðlanna við
höfuðstafinn má bilið milli samhljómandi áherslna ekki vera of
breitt. Til að betur megi greina einn þríliða samhljóm frá öðrum