Skírnir - 01.04.1994, Side 34

28
ATLI INGÓLFSSON
SKÍRNIR
Rýmisins vegna læt ég hjá líða að gera þvílíkt kort af öðrum
bragarháttum hér, en þau yrðu hvorki jafn háreist né fjölbreytt
(sjá um ferskeytluna hér á eftir).25
Hér hef ég einungis tekið mið af algengustu gerðum línunnar,
en hugsanleg tilbrigði eru mörg. Oll eru þau þó skynjanleg á hin-
um trausta grunni sem að baki liggur, línulengdinni stöðugu. Þau
eru einungis eins og nýjar myndlíkingar yfir sama orðið, sem
færa okkur þó ný blæbrigði á merkingu þess. Rytminn er mælsk-
ur og fjölbreytnin er fagurfræðilegt boðorð. Þannig er það líka í
tónlist miðalda: Ofan á línu sem skiptir tímanum í reglulegar
sneiðar, eða takta, leitast tónskáldin oft við að setja alla mögulega
rytma sem ganga upp í taktana, og sem leyfilegir eru í stílnum.26
Erfitt er að svara á einfaldan hátt spurningunni hvort drótt-
kvæðið felur í sér raunverulegan þrískiptan takt. Grindin hefur
að geyma mögulegan þrískiptan takt sem skilyrðir að einhverju
leyti skynjun okkar. Stíllinn gerir þó ráð fyrir að hann sé aldrei
„nefndur á nafn“ svo óyggjandi sé, heldur eru notaðar fyrir hann
þrjár „kenningar", sem hver getur verið mynduð með ótal „2.
stigs kenningum".27
Til að auka enn á auðgi formsins er setningum iðulega skipað
þannig að þær standist ekki á við vísuorðin.28
25 Skyldi einhver saka mig um hlutdrægni þegar ég tel dróttkvæðið háreistara en
önnur form verð ég að taka fram að hæðin er afstæð við lægsta punkt, og því
við hversu mörg þrep eru í stiganum. Þar sem innrím, áhersla og stuðull mæt-
ast í ferskeytlu (t.d. hringhendu) fengi atkvæðið einkunnina 3, en kvarði hlið-
stæður þessum næði þar aðeins frá 0 upp í 3. Höfum hugfast að hér er fjallað
um sálrænar en ekki hljóðfræðilegar áherslur.
26 Hér er önnur ástæða þess að dróttkvæðinu má líkja við gotneskan smekk, þar
sem flúrið myndast við deilingu rýmisins á ótal mögulega vegu, en ekki við
margföldun eininga eins og í hleðslustíl barrokksins.
27 Hér verður að vísa í umfjöllun Kristjáns Árnasonar í áðurnefndu riti um
hvernig gera má grein fyrir tengslum línugerðanna nánast eins og b) og c)
væru kenningar fyrir a).
28 Snorri telur setningaskipan vera þátt í skilgreiningu bragarins og gefur ólík
háttanöfn vísum sem eru eins um allt nema hana. Þetta sýnir hversu meðvitað-
ir menn voru um tónlistarleg áhrif setningaskipunar. Greining Snorra er þó
mun akademískari en sjálf hefðin, þar sem setningar eru oftast breytilegar inn-
an sama erindis.